Opinie 14 december 2009

EU-lidstaatverklaring: een Griekse komi-tragedie

"Papandreou says Greece is corrupt" blèrde een kop in de Financial Times van het afgelopen weekend. Griekenland, de bakermat van onze democratie? Haar premier zegt dat? Wel, wie de afgelopen weken de pers heeft bijgehouden had het al veel eerder kunnen weten. Vooral Transparency International heeft er het nodige over gezegd.

En een beetje gezond verstand en ervaring had ons ook zonder dat het nodige kunnen vertellen. Roemenië en Bulgarije weten ook van wanten op dit punt. Het is net een voetbalwedstrijd tussen die drie, om de laagste plaats. Over Italië, in dezelfde warme hoek van de wereld,  zullen we maar even zwijgen. 

Het gaat niet alleen om de kleine corruptie. De publieke sector in Griekenland is rot. Niet tot het klokhuis, maar vanuit het klokhuis, zo weten - nu ook uit officiële bron - de 26 EU-regeringsleiders die een paar dagen geleden de openbare biecht van de Griekse premier mochten aanhoren. Jammer dat er geen tijd was voor een soort Southern Baptist collectieve schuldbekentenis, met krokodillentranen en al; dan hadden we nog meer gehoord van wat we al lang weten maar niet willen horen. 

Dit brengt mij weer terug bij een doodsimpel macro-controle-instrument dat ik jaren heb gepropageerd. Met een welkom maar mager succes voor vier EU-landen die er een begin mee hebben gemaakt, maar nog steeds angstig vermeden door de 23 andere lidstaten - en de rest van de wereld: de nationale/lidstaatverklaring. 

Geen perfect instrument, want in de politiek is liegen door de tanden heen geen ongebruikelijke tijdsbesteding. Maar wel een instrument dat in ieder geval een verschil kan uitmaken wanneer het aankomt op verantwoordingsaflegging en als het echt fout gaat. 

Stel dat Griekse ministers van Financiën de afgelopen kabinetten wel zo'n assurance statement hadden getekend. Dan hadden ze nu toch wel iets uit te leggen. En dan waren ze veel eerder tot dezelfde conclusie gekomen als nu hun premier, afgedwongen door fiscale-rug-tegen-de-muur omstandigheden. 

Een mooie gelegenheid voor onze eigen minister van Financiën om, samen met zijn Britse, Zweedse en Deense collegae, dit hefboominstrument voor een integere financiële huishouding er eindelijk eens door te drukken als voorwaarde van wat voor verdere hulp aan welke andere EU-lidstaat dan ook. 

Tijd voor naming and shaming van de Europese Raad, die invoering ervan al jaren blokkeert. En in het kielzog daarvan de Commissie en de Europese Rekenkamer, met hun halfslachtige houding op dit punt. Want, stel je toch voor dat er een lidstaat zou zijn die eerlijk uitkwam voor wat we alleen maar kunnen vermoeden? Wel, we hebben er nu een: Griekenland. Wie volgt? 

Het is toch van de gekke dat vier netto-bijdragers aan het EU-budget wel hun nek uitsteken op dit punt, maar dat de chronische handophouders onder de lidstaten aan hun verantwoordelijkheden ontsnappen, zonder ook maar met één argument van belang te komen over wat er nu wringt aan die lidstaatverklaring - anders dan dat ie zand in de wielen van de EU-geldcarrousel  kan werpen. 

We weten wat er wringt. We gaan liever voor een fiduciaire klucht met een dure spaghetti aan detailregels die het Europese geld moeten volgen - maar waarvan we weten dat die nooit, zonder eerst ook serieus afgerekend te worden op lidstaatniveau, effectief kunnen zijn - dan te stemmen voor een eenvoudige resultaatsgedreven verklaring. Een verklaring die ex ante datgene kan uitroken wat velen liever onder de tafel houden: "Wij, de meeste EU-lidstaten, hebben geen idee of het geld wordt besteed voor het doel waarvoor het is bestemd; en eigenlijk willen we het ook niet weten". 

Deze Griekse halfkomische tragedie is ook een mooie gelegenheid voor het Europees Parlement om haar krachtige stem uit het verleden op het punt van lidstaatverklaringen nog eens te laten horen. Het mag daarbij gerust haar budgettaire tanden laten zien. Met haren en al. 

Jules Muis