Opinie 30 november 2009

Twee hete aardappelen tijdens de Accountantsdag

Accountantsdag 2009 ligt weer een paar dagen achter ons. 1300 RA's die bijna 7000 PE-punten zaten te verzamelen door te kijken en luisteren naar de acteurs van een levendig toneelstuk over het vallen en opstaan van een beroep en het risicomanagement ervan, onder dagregie van een in goede vorm zijnde Peter van Ingen.

Ieder heeft zo zijn eigen knuffelonderwerpen op zo'n dag, ook ik. Mijn oren waren gespitst toen Peter van Ingen de President van De Nederlandsche Bank een van mijn grootste stokpaardjes voerde: de noodzaak van een verantwoordingsstructuur met tanden voor toezichthouders in de vorm van een jaarlijkse assurance statement "dat er geen systeemgedreven risico's zijn die een materieel gevaar betekenen voor het ordelijk functioneren van de financiële markten". 

Dat lijkt me voor een instituut dat is belast met het toezicht op financiële stabiliteit toch geen overdreven verwachting. Te meer daar ik niet meer vraag dan een verzekering - met alle nuttige voorbehouden die men kan of wil maken - op het punt van het ordelijk functioneren, niet het fair, efficiënt of effectief functioneren. 

Het is een cruciaal resultaatsgestructureerd verantwoordings- en informatie-instrument en het is niet de eerste keer dat ik hierover schrijf. 

Maar het blijft een hete aardappel. Het antwoord van Nout Wellink was eerlijk, open en, niet onverwacht, sterk afwijzend. Onder opgave van redenen: daar heeft de nationale bank geen greep op, te veel externe factoren die zo'n verklaring in de weg zouden staan. 

Prachtig zo'n antwoord, dan zijn we toch een klein stukje verder. Maar mag het volk dan horen wat die factoren zijn? En hoe ze, cumulatief, het risicobeeld bepalen? Kortom, mag het volk de aftrekposten horen op de realisatie van het primaire mandaat van deze toezichthouder? 

Maar het geldt ook voor de AFM. Deze laatste verzekerde eind 2008 bij monde van haar voorzitter Hans Hoogervorst in Buitenhof, als reactie op mijn voorstel dienaangaande in datzelfde programma een week eerder, dat het hem een goed idee leek dat de AFM dit verantwoordingsinstrument zou invoeren. 

Maar het is nog steeds ver te zoeken in het jaarverslag van de AFM van april 2009. De realiteit is dat toezichthouders zich in alle bochten zullen (blijven) wringen om te ontsnappen aan een verantwoordingssyntax die duidelijkheid biedt over de zekerheid die ze echt te bieden hebben - zowel de zaken die boven hun macht liggen, als de zaken die binnen hun macht liggen maar die ze waarschijnlijk niet op tafel willen leggen, c.q. waarop ze liever niet willen worden afgerekend.

Als het niet vrijwillig gebeurt en toezichthouders blijven ontwijkend gedrag op dit punt prefereren boven voorbeeldstelling, dan mag de wetgever gerust eens goed nadenken - ook in termen van nieuwe wetgeving - wat ze nu precies hebben aan zo'n pick and choose houding van toezichthouders, die wel pikken op en in de organisaties waarop toezicht wordt gehouden maar voor zichzelf een andere maatstaf kiezen waar het gaat om de meest essentiële informatie en de eigenlijke bottom line van hun werk. 

Accountantskantoren en financiële dienstverleners mogen daarin best hun stem laten horen. Toezichthouders zijn ook voor hen een belangrijke steunpilaar en toeleverancier in het verzekeren van hun systeemgedreven 'comfort' - en niet alleen hun controleur. Dus hoog tijd en genoeg redenen om de tafel op dit punt van tijd tot tijd ook eens om te draaien. 

De tweede hete aardappel is gemakkelijker, maar ligt zwaarder op de tong. De tijdens de Accountantsdag vanuit het beroep en door AFM-directeur Steven Maijoor uitgesproken suggestie dat het bij de kredietcrisis - anders dan bij de boekoudschandalen begin deze eeuw - niet gaat/ging om een verslaggevingsprobleem; dat alle regels toch netjes zijn gevolgd. 

Deze pertinente stelling werd later onder vuur wat afgezwakt, maar het grote woord kwam er niet uit: Dit is wel degelijk ook een financiële-verslaggevingscrisis! Hoe kunnen we volhouden, als we wel toegeven dat de financiële producten die aan de basis liggen van de balansposities waarover verslag is gedaan hocus pocus blijken te zijn, dat er geen verslaggevingsprobleem is? 

Het was ‘garbage in, garbage out'? En dat is niet onze afdeling?

Neen, het echte gesprek over de grondoorzaken van zowel het falen van de financiële rapportering als van de rapportering van de accountants moet nog beginnen: WAAR WAS DE OORDEELONTHOUDING de afgelopen jaren? Of, als we dat niet aandurfden, de toelichtende paragraaf?

Zo worden 7000 PE punten toch nog duur betaald. Maar wel voor een ongebruikelijk goed doel: de levensverwachting van het beroep.

Jules Muis