Opinie 09 november 2009

Projectvoorstel 'Kennis Delen': het toezichthoudersdilemma

Collega André Delger, thans Deloitte Curaçao en voormalig AFM-medewerker, verzorgde onlangs tijdens het VERA-jaarcongres op Curaçao een lezing. Daarin stond de AFM en het ‘toezichthouderdilemma' centraal. Delger citeerde daar de volgende passage uit een rapport van hoogleraar Cees van Dam:

'De meeste toezichthouders kunnen te maken krijgen met het zogenaamde toezichthoudersdilemma: indien een toezichthouder niet voortvarend genoeg optreedt, kunnen de belangen van derden in het gedrang komen en loopt hij de kans om door derden die daardoor schade hebben geleden aansprakelijk te worden gesteld.
Indien een toezichthouder echter te voortvarend te werk gaat en maatregelen neemt die, gezien de omstandigheden van het geval, voorbarig zijn (bijvoorbeeld een vergunning intrekken of een waarschuwing doen uitgaan) kunnen de belangen van degene op wie toezicht wordt gehouden in het gedrang komen en loopt hij de kans om door dezen aansprakelijk te worden gesteld voor de door hen geleden schade.
Meer in het algemeen gaat het hier om het feit dat toezichthouders tegengestelde belangen van verschillende groepen tegen elkaar moeten afwegen.'

Het dilemma heeft zich recentelijk in de DSB-kwestie weer eens ten volle geopenbaard: waarom en op welk moment moet je nu precies ingrijpen als er problemen bij een onder toezicht staande instelling zijn en bijvoorbeeld een bankrun kan ontstaan.

Toezichthoudersdilemma, ik vind het een mooie term. Het zijn niet alleen toezichthouders zoals de AFM die ermee te maken hebben. Met het dilemma - en daarom trek ik het graag in breder perspectief dan dat van de AFM - worstelt iedere controle-, toezichts- en handhavingsfunctionaris. Bijvoorbeeld: controllers, compliance officers, interne en externe accountants, commissarissen en natuurlijk velen binnen de overheidssfeer.

Tijdens het congres heb ik aan de hand van concrete casuïstiek - AIG, Madoff, HBOS - het dilemma bloot proberen te leggen. Met wijsheid achteraf kun je in deze en soortgelijke gevallen analyses maken waarin de vraag centraal staat of op de juiste wijze is omgegaan met het toezichthoudersdilemma. Lastig daaraan is dat je dat moet proberen te doen door de feiten en omstandigheden in ogenschouw te nemen die voorhanden waren op het moment dat het dilemma moest worden opgelost.

Dergelijke casuïstiek en analyses leveren vaak kritiek op de accountant op. In het openbaar debat over de - vaak in beperkte mate beschikbare - feiten of in de rechtszaal wordt deze nogal eens gelaakt. Terecht en onterecht.

Waar we echter geen weet van hebben is de niet openbaar geworden casuïstiek waarin accountants adequaat hebben ingegrepen. Ik zou daar graag meer over weten, maar gegevens ontbreken. Binnen de criminologie spreken we over de dark number problematiek.

Het NIVRA wil graag 'Kennis Delen'. Proactief de onder accountants aanwezige kennis uitdragen en niet slechts wanneer daar door incidenten en ad hoc om wordt gevraagd. Deze maand zouden de eerste vruchten van het groots aangekondigde en prestigieuze project ‘Kennis Delen' naar buiten komen. Ik ben benieuwd of we echt iets nieuws gaan horen en hoop er het beste van.

Mijn suggestie is duidelijk: Maak van het toezichthoudersdilemma een volgend thema als het gaat om kennis delen. Laten we als beroep niet wachten op het wederom moeten incasseren van kritiek in een volgende casus die vragen bij het publiek oproept.

We kunnen immers laten zien dat er ook veel goede dingen gebeuren binnen de accountancy. Toch?