Opinie 07 oktober 2009

Controle en advies

De discussie over de combinatie van controle- en adviesdiensten laait regelmatig op. En soms is er zelfs discussie over de combinatie van controlediensten, zie het recente debat over in- en externe controlediensten.

Meestal wordt de discussie geplaatst in het teken van de 'onafhankelijkheid', soms wordt een andere dimensie verkozen. Zie bijvoorbeeld Leen Paape, die liever het 'kwaliteitsaspect' voorop zet en en passant de muren tussen de advies- en assurancetak van een accountantskantoor wil opheffen. Of Barbara Majoor, die in het Financieele Dagblad het ‘maatschappelijk nut' erbij betrekt.

Al met al een lastige discussie waarin partijen nooit op dezelfde lijn zullen komen. Daarvoor liggen de perspectieven van de discussianten te ver uit elkaar: preciezen, dogmatici, toezichthouders en regulators aan het ene uiterste, en zij die behoren tot de categorie 'put your mouth where the business is' aan het andere uiterste.

Hoe het ook zij, we krijgen steeds meer zicht op de omvang van de controle- versus andere diensten. Niet omdat de accountantskantoren en/of hun cliënten daar zelf zo openhartig over willen zijn, maar omdat het wordt afgedwongen in wet- en regelgeving. De boekhoudschandalen bij Enron, Worldcom en vele andere kwesties vormden daar de aanleiding toe.

In de Nederlandse context is in dit verband artikel 2:382a BW van belang. In dit wetsartikel is de weergave van accountantshonoraria in de jaarrekening geregeld. 'de Accountant' inventariseerde de resultaten en deed er in het oktobernummer feitelijk verslag van. Daaruit blijkt dat er veertien Nederlandse beursgenoteerde ondernemingen zijn waarbij van het totale accountantshonorarium ten minste een derde deel uit advieskosten bestaat.

Prima dat dit soort onderzoeken worden gedaan en het is nog beter indien we het onderzoek uitbreiden naar de niet-beursgenoteerde ondernemingen (bijvoorbeeld de top-1000 bedrijven) en een bestand met informatie opbouwen over een reeks van jaren. Bovendien zou naast kwantitatieve informatie een bestand met kwalitatieve informatie (incidenten en casestudies) kunnen worden aangelegd.

De discussie over controle en advies is een internationale. Op 6 oktober 2009 verscheen in Engeland een consultatiepaper van de Auditing Practices Board. Het is een uitvloeisel van het onderzoek van het Treasury Select Committee dat de bankcrisis onderzocht. Die commissie stelde: "We strongly believe that investor confidence, and trust in audit would be enhanced by a prohibition on audit firms conducting non-audit work for the same company, and recommend that the Financial Reporting Council consult on this proposal at the earliest opportunity."

De consultatiepaper is lezenswaardig. Met name investeerders, beleggers, ondernemingen (directie en management) en andere belanghebbenden worden uitgenodigd te reageren. En uiteraard accountants(kantoren). Ik verwacht dat vooral de laatste categorie zal reageren: het gaat immers om hun business.

Belangstellenden raad ik met name aan bijlage 2 van het consultatiepaper te lezen. Dat gaat over academisch onderzoek. Grof gesteld wijst de bijlage uit dat in algemene zin niet kan worden gesteld dat een combinatie van controle en advies tot onzorgvuldig gedrag aan accountantszijde aanleiding geeft.

Dat laatste geeft te denken als het gaat om het verbieden en stellen van regels op het gebied van onafhankelijkheid, zullen de voorstanders van een op principes gebaseerde benadering stellen.

Er bestaat echter wel degelijk onderzoek dat het tegendeel laat zien. Zij die door schade en schande wijs zijn geworden, zullen daarnaast wijzen op de kwesties waarin collega's de luxe van het werken volgens die benadering niet aan konden.

Laatstbedoelde kwesties bepalen vaak het beeld van derden. Het maatschappelijk verkeer dus, de (vermeende) opdrachtgever van de openbaar accountant. Dan gaat het niet louter meer om feiten, maar vooral om percepties. Ik hou u er twee voor:

David Ellis (corporate governance manager Pirc Investment Group, UK): "We await the FRC's paper with interest, but we continue to disagree with the view that audit firms can be employed to provide consultancy services to management at the same time as undertaking an independent audit on behalf of the shareholders."

Mario Christodoulo (journalist Accountancyage): "This issue might be dismissed as a recurring 'perception issue', but we live in an age when trust in financial organisations is at an all time low, when perception is reality and a perceived conflict of interest can be as bad as a real one. That should be enough to warrant a fresh look at the issue."

Ik ben benieuwd naar de uitkomsten van de consultatie. En nog meer naar de besluitvorming dienaangaande. Ben benieuwd of het mijn mening - ik sta aan de kant van de preciezen en dogmatici, op basis van eigen ervaringen en niet vanwege perceptie - zal beïnvloeden. Wordt vervolgd.