Verslag uit Washington DC: Tale of Two Cities
Alle ogen in de wereld zijn deze week even meer dan normaal gericht op Washington DC. De inauguratie van de eerste dubbelbloed president van de Verenigde Staten is dan ook niet niks. Als jarenlang inwoner van Washington DC neem ik - uitzonderlijk - even de vrijheid om ons er aan te herinneren dat er, dwars door de welkome nieuwe retoriek, pracht en praal van de inauguraties heen, ook nog een ander Washington DC bestaat.
Laat ik beginnen met de waarneming dat Washington DC ook op andere dagen spannend en bezienswaardig is; als leefstad wel te verstaan, dus naast haar staatrechtelijke functie als Amerikaanse hoofdstad. Naast en boven wat u op 20 januari 2009 op tv zult zien.
Met zijn ongeveer 160 vierkante kilometer is Washington een fantastische loop- en fietsstad, als je ten minste de weg weet en weet waar je kunt gaan als je heel thuis wilt komen. U mag er ook op het trottoir fietsen. Het waarom daarvan begrijpt u meteen zodra u het op de openbare weg probeert, waar automobilisten u ofwel niet echt verwachten, ofwel niet appreciëren.
Voor mij betekent deze inauguratiedag een leuk uur wandelen van huis om het allemaal te kunnen zien. Op de fiets gaat het driemaal zo snel, maar dat wordt voor deze dag afgeraden.
De stadsarchitectuur is geïnspireerd op het negentiende eeuwse Franse ideaalmodel van wat een hoofdstad moet bieden aan toegankelijkheid, royale stadsplanning, esthetiek, on-Amerikaanse laagbouw en groenvoorzieningen. DC is een stad met fantastische uitgebreide wilde parken met herten en vossen die, jawel, mijn onaangesnoerde hond in de gelegenheid stellen mij elke dag als ik hier ben twee uur te doen wandelen - alsof de Eifel net om de hoek van ons huis ligt. Luchtig adembenemend.
Ook kun je hier iedere normale dag moeiteloos intellectueel dronken worden, dankzij een stuwmeer aan denktanks, multilaterale instellingen, musea, culturele instellingen, en zo'n twintigduizend non-profit-organisaties op allerhande gebied.
Je hebt negen maanden per jaar zon, en afwisselende (nog echte) seizoenen met heerlijk broeiend hete zomers en korte maar heftige winters. Kijk deze Inauguratie Dinsdag maar naar die meer dan een miljoen politiek ongekend enthousiaste verkleumden op het Washingtonse ‘Malieveld', zich koesterend in een echte winter uit grootmoeders tijd.
En naar een president elect die moedig dezelfde elementen durft te trotseren door - traditioneel - ten overstaan van het volk, in de open lucht de ambtseed af te leggen. (Alhoewel dat niet geheel zonder risico is: Eén president-elect, ene William Harrison, volgde in 1841 dezelfde inauguratietraditie, liep een longontsteking op en legde een maand later het loodje.)
Er zijn, zoals gezegd, formeel minstens twee Washington DC's. Ten eerste de federaal politieke, die op 20 januari op tv is te zien en zo zijn eigen gemengde reputatie heeft. En daarnaast het sterk verdeelde urbane Washington DC, als woonstad met eveneens zo zijn plus- en aftrekpunten. Ooit telde de stad bijna een miljoen inwoners, maar anno 2008 is dat onder invloed van economische, raciale en demografische invloeden geslonken tot ongeveer de helft. Een woon- maar nog meer een werkstad, met de meeste werkers komend van buiten DC.
Zoals gesteld, deze woonstad kan verder, zoals vele Amerikaanse grote steden, worden onderverdeeld in een erg arm en achtergesteld, merendeels zwart stadsdeel en een relatief erg rijk, overwegend blanke stad rond een zee aan overheidsgebouwen.
Met daartussenin een dynamisch en borrelend durf-niemandsland dat tijdens de economische boom van 2001/2007 werd gekenmerkt door gentrification en een sterke Latino-import, hetgeen tot uitdrukking komt in het langzaam terugrollen van de getto's ten gunste van de economisch meer geprivilegieerden.
Of dat herstelproces zal veranderen onder invloed van de huidige recessie kunnen we alleen maar naar gissen.
Ondanks de hoge score van DC op modaal inkomen, doen de volgende statistieken ons realiseren dat het DC dat u op deze historische feestdag zult zien, anno 2009 nog steeds - en op sommige punten steeds sterker - een tale of two cities is. Met grote extremen.
Ruim meer dan de helft van de Washington bevolking is zwart. Gemiddeld verdient de zwarte bevolking maar een fractie, zo'n 35 procent, van het inkomen van de blanke minderheid (22 procent) in deze stad. En heeft men vijf keer zoveel kans werkloos te zijn.
DC stopt meer geld per leerling in haar chronisch disfunctionele openbare schoolsysteem dan waar dan ook in Amerika, en bereikt zo goed als het laagste resultaat. Veertig procent van de bevolking van DC wordt geclassificeerd als ‘functioneel analfabeet'. De HIV-infectie is het hoogste van de VS, overtreft zelfs sommige Afrikaanse landen en treft voor 85 procent de zwarte bevolking.
De criminaliteitscijfers van DC - overwegend zwart op zwart - zijn desastreus, alhoewel sommige indicatoren weer de goede richting in gaan: in plaats van de vierhonderd-plus moorden per jaar in het begin van de jaren negentig, zijn het er nu ‘maar' bijna tweehonderd. Tot enkele jaren geleden had je in DC meer dan 150 maal zoveel kans om vermoord te worden dan in Brussel.
De kans dat je als zwarte jongere met justitie in aanraking komt is ongekend groot. De meeste sociale indicatoren van het woon- en leefklimaat van de grootste bevolkingsgroep van DC is chronisch om te huilen, ondanks verwoede pogingen hier verbetering in aan te brengen.
Bestuurlijk werd woonstad DC lange tijd betutteld door de federale overheid, totdat in de tweede helft van de twintigste eeuw homerule werd geïntroduceerd en vervolgens de facto weer werd afgenomen (drugverslaafde burgemeester ...) via federale ondercuratelestelling.
DC heeft nu weer een sterk aan banden gelegde self-rule. De Amerikaanse DC-bewoners zijn vertegenwoordigd in het Congres, maar de betrokken vertegenwoordigster heeft daar geen stemrecht. Een bizarre en frustrerende situatie, die de DC-overheid tot uitdrukking heeft gebracht door haar protest daartegen zichtbaar in sloganvorm op de plaatselijke autokentekens te drukken: Taxation without representation. Het is dezelfde slogan die vurig voedsel gaf aan de opstand tegen de koloniale overheersers tijdens de Amerikaanse revolutie.
De bestuurlijke machtsverhouding tussen DC landelijke politiek en DC woonstad krijgt ook reliëf in het verhaal over wapenwetten. De stad heeft de meest strikte wapenwetten van de VS, maar die moeten nu onder druk van het Congres gedwongen worden ge-relaxed: Het recht van de burger om wapens te dragen moet ook gelden voor DC. En nog frappanter: de DC-grenzen moet worden opengesteld voor handwapens waar je binnen een paar seconden een leger mee kunt uitschakelen.
Kortom: president Obama wordt bij aantreden niet alleen geconfronteerd met de enorme hypotheek die rust op de economie en het financiële stelsel van het land, maar zal ook direct worden geconfronteerd met de schrijnende sociologie van zijn nieuwe woonstad die, ondanks het bijzondere karakter en de speciale functies van DC, representatief is voor grootstedelijk Amerika.
Tel daarbij de enorme verwachtingen van de bevolking dat hij in staat zal zijn de veranderingsklus klus te klaren - niet in de laatste plaats gevoed door zijn verkiezingsmotto van ‘hoop' en de belofte van daadwerkelijke change - en dan hebben we mijn onvermijdelijk selectieve beeld van de ongeflatteerde balans die de nieuwbakken president nog even zal moeten opschonen en weer in evenwicht moet brengen.
Als u goed kijkt deze dinsdag, dan kunt u me zien op de Mall. Want als reality checker in hart en nieren maar - geestelijk - structureel optimist, wil ik wel bij dit historische moment aanwezig zijn.