Opinie 13 januari 2009

Fiscale grondslag biedt kans administratieve lastenverlichting terzake van controleplicht

Het project Samenval geeft kleine rechtspersonen (artikel 396 lid 1 BW 2) de mogelijkheid om met ingang van boekjaar 2007 hun jaarrekening op te stellen op basis van fiscale in plaats van commerciële grondslagen. Het grote voordeel hiervan betreft het eenmalig opstellen van cijfers ten behoeve van de jaarrekening en de aangifte vennootschapsbelasting.

Deze nieuwe regeling biedt echter nog een andere belangrijke - verborgen - mogelijkheid tot verdere administratieve lastenverlaging. Die betreft de wettelijke controleplicht voor middelgrote ondernemingen.

Een onderneming kan namelijk op basis van commerciële grondslagen als middelgroot worden gekwalificeerd, en op basis van fiscale grondslagen als klein. De vraag is nu of die fiscale grondslagen gehanteerd mogen worden voor het bepalen van het (controle)regime en daarmee dus de wettelijke controleplicht zou vervallen.

De Memorie van Toelichting bij het project Samenval vermeldt de volgende passages:

'Ook de fiscale waarderingsgrondslagen zijn te beschouwen als waardering op grond van verkrijgings- en vervaardigingsprijs.'

'Ook de overgang van klein naar middelgroot kan op basis van fiscale criteria worden gemaakt, als de rechtspersoon van de hier geschapen faciliteit gebruik heeft gemaakt.'

'Aangezien er geen overgangsrecht is, kan de rechtspersoon op basis van de fiscale grondslagen berekenen of zij ook over 2006 klein zou zijn geweest en aldus gedurende twee opeenvolgende balansdata klein is.'

Hieruit blijkt dat de onderneming de fiscale grondslagen dus mag hanteren voor de bepaling van haar regime, indien zij de jaarrekening vervolgens ook opstelt op basis van deze fiscale grondslagen. Het is voor ondernemingen derhalve aan te bevelen om het toepasselijke regime tevens te bepalen op basis van de fiscale grondslagen.

Een belangrijke factor hierbij is het gebruik van fiscale faciliteiten, zoals een herinvesteringsreserve of toepassing van de VAMIL-regeling, die leiden tot balansverkorting. Hierdoor wordt mogelijk niet meer voldaan aan het middelgrote regime, waardoor geen wettelijke controleplicht bestaat en een administratieve lastenverlichting kan worden bereikt.

Uit onze consultantswerkzaamheden voor ondernemingen en accountantskantoren komt naar voren dat deze mogelijkheid vaak niet expliciet in overweging wordt genomen.

Natuurlijk kan een onderneming, ook als zij volgens de fiscale grondslagen niet middelgroot is, toch besluiten om accountantscontrole te laten plaatsvinden. In dat geval is sprake van een vrijwillige accountantscontrole. Voor de accountantsorganisatie betekent dit een aanpassing in de cliëntenadministratie van het label 'wettelijke controle' naar 'vrijwillige controle'. De desbetreffende controleopdracht valt dan niet onder het toezicht van de Autoriteit Financiële Markten, maar onder dat van het College Toezicht Kwaliteit van het NIVRA.