Opinie 10 september 2008

Ned Ludd - een reactie

In zijn weblog van 31 juli 2008 doet Arnout van Kempen een oproep om uitspraken te doen over innovatie in het accountantsberoep. Dit doen wij aan de hand van de vijf hoofdpunten die Van Kempen in zijn weblog hanteert en die afkomstig zijn uit het artikel 'Ned Ludd als accountant' dat hij in 2005 met Marc van Hilvoorde in 'de Accountant' publiceerde.

Onze reactie wordt mede onderbouwd door de onderzoeksresultaten van de masterscriptie die Herman van Brenk recent met succes verdedigde bij Nyenrode Business Universiteit. Onze conclusie luidt dat wij de visie van Arnout op innovatie in de accountancy - uitgezonderd die over de inrichting van de opleiding - in grote mate onderschrijven. Wij doen bij deze dan ook nadrukkelijk een oproep aan de beroepsgroep en iedereen die bij dit onderwerp is betrokken, dit onderwerp niet langer te laten ‘rusten'.

Hieronder onze reactie op de vijf punten van Arnout van Kempen:

'De organisatie van arbeid in het accountantsberoep zal fundamenteel veranderen'

Wij onderschrijven deze stelling van harte. Uit ons onderzoek blijkt dat de gebruikers behoefte hebben aan innovatie, maar dat 54 procent van de accountants niet is betrokken bij productvernieuwing. De oorzaak ligt volgens de accountantskantoren in personeelstekort, hoge tijdsdruk en krappe budgetten, waardoor innovatie onvoldoende van de grond komt. Dat vinden wij een gemiste kans en een gebrek aan langetermijnvisie, want gebruikers zullen deze situatie niet blijvend accepteren. Het is noodzakelijk dat het accountantsberoep zich anders gaat organiseren. Voorbeelden zijn uitbesteding van eenvoudige controlewerkzaamheden aan lager geschoold personeel (mogelijk in het buitenland) of het verdergaand automatiseren van eenvoudige werkzaamheden.

'Als accountants niet zelf voorzien in de nieuwe behoeften van de markt, dan zal de markt accountants simpelweg negeren'

Er dreigen inderdaad gaten te ontstaan in de monopoliepositie van de accountant. Dit blijkt uit het feit dat de meerderheid van de gebruikers ten aanzien van ons zekerheidsproduct ook vertrouwen heeft in andere partijen dan de accountant. Er ontstaat een serieuze bedreiging dat de markt(vraag) naar accountantsproducten gaat afnemen, of in elk geval vooral op het terrein van nieuwe producten niet van de grond komt. Daarom is het van essentieel belang om nieuwe vormen van dienstverlening te ontwikkelen, waarmee de vertrouwensfunctie van de accountant verder kan worden versterkt. Voorbeelden zijn het verschaffen van continue zekerheid bij rapportages die via XBRL (frequent) worden verspreid, het verschaffen van zekerheid bij de fiscale positie van bedrijven (taxassurance) en het bieden van assurance bij de (geautomatiseerde) informatiesystemen van organisaties.

'De assurance-markt zal niet-innovatieve aanbieders simpelweg wegvagen, ten gunste van innovatieve aanbieders'

Ook voor deze stelling is in ons onderzoek steun te vinden. Gebruikers geven nadrukkelijk aan dat zij niet uitsluitend aan 'accountants' denken als vertrouwenspersoon in het verschaffen van zekerheid. Doordat het accountantsberoep onvoldoende inspeelt op de behoeften van de gebruikersmarkt, zullen andere partijen kansen signaleren en nieuwe producten ontwikkelen die aansluiten op deze ‘zekerheidsvraag' van de gebruikers. Mogelijke nieuwe partijen zijn banken, certificeringsbedrijven en ICT-dienstverleners.

'De beide beroepsorganisaties zullen zich omvormen van gilden naar een combinatie van belangenbehartigers, lobbyisten, branche-promotors en een soort ingenieursbureaus voor de branche'

Beroepsorganisaties hebben een cruciale rol in innovatie. Deze rol wordt alleen maar urgenter doordat (zoals ons onderzoek aantoont) de individuele accountant te weinig initiatief neemt. Met behulp van het innovatieplatform kunnen beroepsorganisaties, in nauwe samenwerking met universiteiten, gebruikers en accountantskantoren, een continue dialoog aangaan en vernieuwingen ontwikkelen in het belang van de gehele beroepsgroep. Op dit moment moeten wij helaas vaststellen dat het innovatieproces van accountantskantoren nog te weinig is gericht op het ‘naar buiten kijken', zodat kansen worden gemist.

'De opleidingen zullen moeten gaan diversifiëren naar opleidingen in verkoop, productie en ontwerp'

Wij zijn van mening dat deze diversificatie zal leiden tot verwarring bij de gebruikers, net zoals de oprichting van de de NOvRA, die de titels RAA en AAA introduceert. In de opleiding tot registeraccountant kunnen zeker nuances worden aangebracht door middel van keuzemodules, maar de basis dient voor iedere RA gelijk te zijn. In de keuzemodules kan de focus liggen op het verschaffen van zekerheid bij andere objecten van onderzoek dan de jaarrekening (wettelijke controle), zoals XBRL, informatiesystemen, taxassurance, sustainability rapportages etc. Deze kunnen bijvoorbeeld als extra postmaster-module worden aangeboden. Om spraakverwarring en verwachtingskloven te voorkomen, lijkt het ons vooral waardevol de kwaliteit van de huidige opleiding te versterken en niet over te gaan tot te vergaande diversificatie. Een voorbeeld van zo'n versterking is het centraler stellen van IT in de werkzaamheden van de accountant.