Opinie 09 september 2008

Ned Ludd - de tussenstand (deel 2)

In een vorige blog schreef collega Arnout van Kempen dat we het tijd vonden om te bezien of de toekomst van 2005 inmiddels al door de geschiedenis van 2008 is bevestigd of weerlegd.

Toen we het stuk 'Ned Ludd als accountant' schreven, spraken we al af om over een paar jaar nog eens te bekijken waar we zouden staan met betrekking tot onze voorspellingen in het artikel.

We hebben destijds - bewust - stevige uitspraken gedaan. De toekomst is niet voor bange mensen. Met betrekking tot XBRL schreven we het volgende:

"Exemplarisch is wat ons betreft de ontwikkeling van XBRL. Dit hulpmiddel is bedacht door accountants, maar de ontwikkeling en toepassing ervan lijkt het beroep uit handen te geven. Toezichthouders, ICT-bedrijven en adviseurs nemen de regie in handen, waarbij zij ontwikkelingen tot stand brengen en voor daadwerkelijke innovatie zorgen. En de gilde-accountant? Hij haalt massaal zijn schouders op, doet niet mee en denkt dat het zijn tijd wel zal duren."

Sinds 1 januari 2007 bestaat in Nederland de mogelijkheid om digitaal in XBRL-formaat te deponeren. Maar massale aantallen zijn nog niet bereikt met digitale deponering van jaarrekeningen en fiscale aangiften. Softwareleveranciers, accountants en uitvragende partijen bevinden zich nog steeds in een fase van invoeren, proberen, en verbeteren.

Vandaag zijn het nog steeds vooral toezichthouders (zoals SEC, FSA en de nationale banken van Spanje en België) en overheden (Nederland, Australië) die werken aan de invoering van digitaal rapporteren.

Maar niet alle accountants staan langs de lijn. Een groeiende groep kijkt voorbij het kunstje en integreert het in de eigen strategische ontwikkelingen. Dit gebeurt deels in het spotlicht en deels er ook buiten. De accountants die het strategische aspect (h)erkennen vind je in Nederland terug bij het Samenvalproject en ontwikkelingen rond de verkorte winstaangifte. Het onderscheid tussen de samenstelling- en fiscale praktijk is aan het vervagen en dit leidt soms tot flinke wijzigingen in de organisatie van kantoren.

Over de audit van XBRL verantwoordingen - XBRL assurance - wordt wel gesproken, maar is de situatie ten opzicht van wat we in 2005 schreven vrijwel hetzelfde gebleven:

"Als accountants niet zelf voorzien in de nieuwe behoeften van de markt, dan zal de markt accountants simpelweg negeren. Zo gaat de ontwikkeling van XBRL als medium voor het aanleveren van verantwoordingsgegevens door, met of zonder de accountant. Als de accountant er niet in slaagt op korte termijn (NB: dus snel na de zomer van 2005) een assurance-product te ontwikkelen voor deze XBRL-gegevensverstrekkingen, dan zullen anderen dat doen. Zolang niemand het doet, gaat de markt gewoon verder zonder assurance, maar niemand zal wachten op de accountant."

In 2008 hebben accountants nog geen XBRL-product ontwikkeld. Maar in tegenstelling tot onze bewering zijn andere partijen nog niet in deze markt gesprongen. De markt beschouwt XBRL-assurance en de wijze waarop deze wordt geregeld nog steeds iets als wat door accountants zelf moet worden geregeld.

Maar op de vraag "Wat verwacht de markt van ons?" blijft het angstvallig stil. Misschien verwacht de markt ook niks. De vraag blijft door wie en op welk moment de huidige situatie zal wijzigen.

De zin "Zo gaat de ontwikkeling van XBRL als medium voor het aanleveren van verantwoordingsgegevens door, met of zonder de accountant", blijft ook in 2008 onverkort actueel. In mei dit van dit jaar drong het Center for Audit Quality in de VS er bij de SEC op aan om niet te hard van stapel te lopen bij het verplichten van alle ondernemingen om gebruik te maken van XBRL. Ze willen dat de SEC even gas terugneemt en voorlopig een houding aanneemt van wait and see.

Ik was benieuwd hoe de SEC daarop zou reageren. Nou, dat was duidelijk. Een paar dagen later al reageerde de SEC met een verdere uitbreiding van het interactive data (XBRL) project. "Niemand zal wachten op de accountant", schreven wij in 2005.

Anno 2008 is de omslag naar de digitale jaarrekening nog zeker niet afgerond en liggen er nog de nodige onderwerpen waarover moet worden nagedacht. Nog even wachten met instappen tot het nadenken is voltooid is voor mij geen optie. De reden hiervoor vind ik terug in een citaat van professor Jos de Mul, filosoof en auteur van het boek 'Cyberspace Odyssee':

"Dat onze toekomst een cyberfuture zal zijn, lijkt mij onvermijdelijk. Hoe die toekomst er uit zal zien ligt echter allerminst vast, maar zal - op zijn minst gedeeltelijk - worden bepaald door de keuzes die wij vandaag en morgen maken. Om de speelruimte die ons is gegeven, zo goed mogelijk te benutten, is het wel noodzakelijk dat we proberen te begrijpen wat cyberspace met onze wereld en met onszelf doet."