Opinie 31 juli 2008

Ned Ludd - de tussenstand (deel 1)

In de zomer van 2005 bracht 'de Accountant' een reeks toekomstvisies van enkele prominenten uit het beroep. Een artikel van Marc van Hilvoorde en mijzelf, dat al was ingestuurd, werd wegens overeenkomst in thematiek, aan de reeks toegevoegd.

Tot ons grote plezier kregen we stevige kritiek van onder andere Barbara Majoor en Philip Wallage. Na wat reacties over en weer sloot Philip Wallage af met "Gelukkig zijn wij geen lid van een 'zieltogend gildeberoep' maar oefenen we een moderne professie uit. Daartoe moeten wij continu zorgen voor de nodige innovatie. Een belangrijke sleutel daartoe is goed accountancyonderwijs en onderzoek. Ik daag de auteurs, die blijk geven van betrokkenheid en visie, uit hieraan verdergaand een bijdrage te leveren!"

Onze afsluiter van die discussie was "Daar waar we 'de knuppel naast het hoenderhok gooien' komt dat klaarblijkelijk niet doordat we denkfouten maken, maar omdat wij een ontwikkeling zien die Wallage niet ziet. Dat lijkt ons een punt voor de geschiedenis. Want uiteindelijk zijn het ondernemers die in de praktijk brengen wat wij verwachten, of niet."

In de drie jaar die volgden hebben Marc en ik geprobeerd onze bijdrage aan innovatie van het beroep te leveren, op verschillende terreinen. Ook bijdragen aan onderwijs hebben we geleverd, waarbij we overigens meer dan open staan voor uitnodigingen.

Maar we vonden het daarnaast tijd worden om te bezien of de toekomst van 2005 inmiddels al door de geschiedenis van 2008 is bevestigd of weerlegd.

In een aantal afleveringen zullen we de hoofdpunten van ons betoog uit 2005 toetsen aan de werkelijkheid van vandaag. Die hoofdpunten waren:

• De organisatie van arbeid in het accountantsberoep zal fundamenteel veranderen. Niet langer de opleiding van leerling, via gezel tot meester, maar een moderne vorm van arbeidsverdeling waarin enkele goed betaalde ontwerpers van administratieve processen en van audits het specialistische werk doen, verkopers die het product in de markt zetten, en grote aantallen relatief laaggeschoolden het 'lopende bandwerk' doen. Niet meer een carrière van overgekwalificeerde vinker tot accountant-vennoot, maar een duidelijke verdeling van functies en bijbehorende scholingsbehoefte.
• Als accountants niet zelf voorzien in de nieuwe behoeften van de markt, dan zal de markt accountants simpelweg negeren. Zo gaat de ontwikkeling van XBRL als medium voor het aanleveren van verantwoordingsgegevens door, met of zonder de accountant. Als de accountant er niet in slaagt op korte termijn (NB: dus snel na de zomer van 2005) een assurance-product te ontwikkelen voor deze XBRL-gegevensverstekkingen, dan zullen anderen dat doen. Zolang niemand het doet, gaat de markt gewoon verder zonder assurance, maar niemand zal wachten op de accountant.
• De assurance-markt zal niet-innovatieve aanbieders simpelweg wegvagen, ten gunste van innovatieve aanbieders die door arbeidsverdeling en outsourcing hun kostprijs weten te reduceren en hun product aantrekkelijk weten te houden voor de markt.
• De beide beroepsorganisaties zullen zich omvormen van gilden naar een combinatie van belangenbehartigers, lobbyisten, branche-promotors en een soort ingenieursbureaus voor de branche.
• De opleidingen zullen moeten gaan diversifiëren naar opleidingen in verkoop, productie en ontwerp.

Op dit moment ben ik als adviseur betrokken bij een onderneming die op het punt staat de markt te betreden met een concept dat punt 1 waar gaat maken. Ik verwacht u daarover in deel 2 wat meer te kunnen vertellen.
Marc van Hilvoorde zal, vanuit zijn uiterst nauwe betrokkenheid bij de ontwikkelingen rond XBRL, kunnen vertellen hoe het met punt 2 is gesteld.

Uit mijn waarnemingen als adviseur van verschillende accountantskantoren durf ik wel te beweren dat het bepaald geen uitzonderlijk verschijnsel is dat kantoren die assurance verkopen zuchten en kreunen onder automatiseringskosten, compliance-kosten, en grote inefficiënties in de controle, maar ook dat kantoren concepten ontwikkelen, waaronder uitbesteding, die de kostprijs verlagen en de kwaliteit vergroten. Ook aan punt 3 zullen we dus invulling kunnen geven.

Voor punt 4 moeten we eens zien of we een bestuurder of directielid van NIVRA of NOvAA kunnen uitdagen iets te vertellen. Maar zelfs als dat niet zou lukken, dan nog zal het niet moeilijk zijn om een aantal ontwikkelingen te laten zien die bevestigen dat de beroepsorganisaties zich in rap tempo aan het moderniseren zijn sinds 2005.

Volgen de opleidingen ook de ontwikkelingen die we voorspelden, en die we nu zien gebeuren?

Wellicht dat we Marcel Pheijffer, als medeblogger van deze site, en Philip Wallage en Barbara Majoor, alle drie immers hoogleraren uit het beroep, kunnen verleiden tot uitspraken.