Opinie 27 juni 2008

Verschoningsrecht: Deloitte in lastig parket

Het hoger beroep in de strafzaak tegen de voormalige Ahold bestuurders brengt accountant Deloitte in een lastig parket. Er bestaat een rapport waarvan wordt vermoed dat dit inzicht geeft in de rol van de accountant rond side letters. Het zou wel eens zo kunnen zijn dat de accountant eerder van de handelwijze van bestuurders heeft geweten dan tot op heden werd verondersteld. Daarmee zou, al dan niet impliciet, de accountant die handelwijze hebben goedgekeurd.

Het pijnlijke is dat Deloitte zelf opdrachtgever is van het mogelijk blamerende rapport. Wat Deloitte overkomt is niet ongebruikelijk, waar het gaat om organisaties die hun eigen gedrag evalueren of laten evalueren. Als er onwelgevallige feiten blijken, dan zijn die feiten in principe bruikbaar in een rechtsgeding, strafrechtelijk of civiel.

Dit is slechts anders als sprake is van verschoning. Verschoning gaat uit boven geheimhouding en werkt ook tegenover rechtsinstanties. De biecht valt bijvoorbeeld onder het verschoningsrecht van de pastoor en kan onder geen beding worden doorbroken, zelfs niet als de persoon die te biecht is gegaan dat wenst; alleen de pastoor zelf kan besluiten zijn verschoning te doorbreken.

De moderne pastoor heet advocaat. Inschakeling van een advocaat werkt prima om mogelijke eigen schuld te onderzoeken, omdat dit veilig onder verschoning plaatsvindt. Organisaties maken dankbaar gebruik van het verschoningsrecht om te voorkomen dat wederpartijen in gedingsituaties onwelgevallige informatie verkrijgen. In dit geval zou het OM, maar ook de voormalige bestuurders van Ahold, als mogelijke wederpartij te beschouwen zijn.

Sommigen vinden deze gang van zaken onethisch. Maar verschoning is nuttig, omdat op die wijze in vrijheid waarheidsvinding kan worden verricht zonder in de eigen voet te schieten. Zonder die verschoning zou sommige waarheidsvinding geheel achterwege blijven. Op deze wijze kunnen bedrijfsfouten worden opgespoord en opgelost die anders zouden kunnen doorwoekeren. Net zoals het geweten bij gebrek aan biecht.

Deloitte heeft in deze zaak een Amerikaanse advocaat ingeschakeld om haar de biecht af te nemen. In Amerika werkt het verschoningsrecht net iets anders dan in Nederland. In de Verenigde Staten besluit niet de advocaat of hij al dan niet het verschoningsrecht opschort, maar zijn cliënt.

Op Deloitte wordt nu zwaar geleund, omdat zij zelf de macht heeft het verschoningsrecht op te schorten. Dit zou slechts anders zijn als de opdracht via een Nederlandse advocaat zou zijn gelopen. Dan ligt de keus bij de advocaat, die vermoedelijk nooit zal kiezen voor openbaarmaking. De discussie zou dan niet eens zover zijn gekomen.

Zelfs nu het Gerechtshof heeft besloten dat Deloitte zich binnen deze rechtsgang mag beroepen op het van toepassing zijnde verschoningsrecht zit Deloitte in een lastig parket. Het verschoningsrecht niet opschorten, hoe gerechtvaardigd dan ook, lijkt op verhulling van iets stouts. Maar opschorten van het verschoningsrecht doet geen recht aan de gedachte van verschoning en schept een precedent. Voorts: de wederpartij moet stellen en bewijzen, niemand hoeft aan zijn of haar eigen veroordeling mee te werken.

Of gaat hier het gezegde op dat domheid niet wordt beloond en dat Deloitte dan maar van de beschikbare en veilige weg gebruik had moeten maken waardoor opschorting van verschoning niet gespeeld had? Deloitte had immers een Nederlandse advocaat als biechtvader kunnen kiezen. Recent heeft Akzo bakzeil gehaald door anti-trustgegevens via haar interne bedrijfsjurist te laten lopen. Akzo kwam van een koude kermis thuis.

Daarom, als je dan toch iets te biechten hebt, doe het dan volgens de aangewezen weg, anders schiet je mogelijk in je eigen voet.