Opinie 24 juni 2008

Spookcijfers en elektronische facturen

De baten van elektronisch factureren worden chronisch onderschat, zo betoogden Michel Schrauwen en Tom van der Veldt van PricewaterhouseCoopers in het Financieele Dagblad van 12 juni 2008. Dat mag misschien zo zijn, ze baseren hun conclusies op de verkeerde cijfers, die in de media een eigen leven zijn gaan leiden. Spookcijfers dus.

"De Europese Commissie schat de jaarlijkse besparing van het elektronisch factureren voor het Europese bedrijfsleven op euro 243 miljard. Geschat wordt dat in Europa jaarlijks dertig miljard facturen worden verstuurd, waarvan één miljard in Nederland. De uiteindelijke besparing in Nederland kan dus op circa euro acht miljard uitkomen." Aldus Schrauwen en Van der Veldt, die er fijntjes aan toevoegen dat dit duidelijk meer is dan de schatting van zeshonderd miljoen die staatssecretaris Frank Heemskerk becijferde voor ons land.

Dat klinkt aantrekkelijk, en het lijkt dan ook zinnig om haast te maken met elektronisch factureren. Toch is er een gezonde kritische noot op zijn plaats voordat we ons acht miljard rijker wanen. Want een Europese besparing van 243 miljard, dat lijkt onvoorstelbaar veel. Om een gevoel te krijgen voor de omvang: het hele Bruto Binnenlands Product van België bedraagt zo'n 285 miljard euro.

Het gevoel zegt dat hier wat al te gemakkelijk met cijfers wordt gestrooid om het punt te maken over het nut van elektronisch factureren. Een valide punt overigens, laat daarover geen misverstand bestaan.

De feiten. De herkomst van het bedrag is terug te vinden een presentatie van Bo Harald, voorzitter van het EU-expertcomité voor e-facturatie. In die presentatie zet hij verschillende cijfers onder elkaar, waaronder een besparing van 243 miljard, berekend door de European Association for Corporate Treasurers (EACT), en een besparing van 238 miljard, berekend door de Europese Commissie. De cijfers liggen zo dicht bij elkaar dat het erop lijkt dat het inderdaad mogelijk moet zijn om zo'n forse besparing te realiseren. Want als twee bronnen onafhankelijk van elkaar tot dezelfde uitkomst komen, dan groeit de geloofwaardigheid.

Bij wat verder graven blijkt echter dat de berekening van EACT tamelijk grof is. Zij schatten de kostprijs van een factuur nu ('conservatief') in op dertig euro per stuk. En denken dat elektronisch factureren de kosten met 80 procent drukt (aanname). Als de helft van alle facturen (27 miljard in de hele EU) voortaan elektronisch wordt gemaakt, kan dat een besparing opleveren van 243 miljard. Met de nadruk op als. Want het zou dus ook best honderd miljard kunnen zijn. Of vierhonderd.

Het bedrag van 238 miljard steunt op wat meer doorwrocht materiaal, namelijk een onderzoek van Cap Gemini in opdracht van de Europese Commissie. Het onderzoek richt zich op de gevolgen van de Single European Payment Area, een harmonisatie van het Europese betalingsverkeer en becijfert ook de aanvullende effecten van elektronisch factureren.

De berekening van 238 miljard komt dan voort uit het meest optimistische scenario. Veel belangrijker dan dat: het cijfer heeft betrekking op een periode van zes jaar!

Omdat dit er nergens bij wordt verteld - niet door Schrauwen en Van der Veldt, maar evenmin in allerlei perspublicaties over het onderwerp - zijn deze cijfers een eigen leven gaan leiden.

Dat gebeurt steeds vaker, ook bij andere onderwerpen. Veel achteloos als 'feit' geciteerde cijfers over kosten, schades, (gemiste) opbrengsten en andere zaken blijken bij nadere beschouwing op weinig te zijn gebaseerd, maar blijven hardnekkig onweersproken circuleren in politiek en media.

Dat is jammer. Dergelijke spookcijfers geven niet alleen de illusie dat de wereld altijd in cijfers is te vangen, maar en sturen bovendien met regelmaat discussies de verkeerde richting in.