Accountants, let op uw taal
In 2007 heb ik respondenten gevraagd de accountantsverkaring met behulp van een taalkundig argumentatiemodel te analyseren. Veel respondenten vinden dat accountants nogal wat 'onzekere taal' in de verklaring gebruiken.
Diederik van Meenen
Om er twee te noemen: 'redelijke mate van zekerheid' en 'geen afwijkingen van materieel belang'. Het is aannemelijk dat ook de 'gewone' lezer deze termen onduidelijk vindt.
Verplaatst u zich eens in de gedachtenwereld van uw moeder die geld geeft aan een goededoelenorganisatie, en deze begrippen leest in de accountantsverklaring. Mijn moeder denkt bij 'materieel' aan het rijdend 'materieel' van de spoorwegen. En als iemand op de vraag 'hoe gaat het met je?' antwoordt 'redelijk', dan denkt ze dat het niet zo goed gaat met deze persoon.
Wellicht dragen deze 'onzekere' bewoordingen bij aan de verwachtingskloof. Het moet toch mogelijk zijn om 'redelijke mate van zekerheid' te vervangen door iets beters? John Griffith-Jones, medebestuursvoorzitter van KPMG Europe, kwam onlangs met het voorstel om hiervoor het volgende op te nemen: these accounts are about right (...).
In het Nederlands betekent dit zoiets als 'deze cijfers zijn bijna goed'.
Ik denk dat mijn moeder dit beter zal begrijpen dan de term 'redelijke mate van zekerheid'. Echter, ik vind het niet ver genoeg gaan. De tekst van de accountantsverklaring blijft namelijk zonder variatie en doet daarmee geen recht aan onder andere verschillen in risicoprofielen van organisaties.
Neem een uitsluitend in Nederland opererend mkb-bedrijf en een internationale hulporganisatie. Deze zijn op een belangrijk onderdeel van het accountantscontrolerisicomodel niet vergelijkbaar. Zo is onder andere het 'inherente risico' van oorlog of corruptie bij de hulporganisatie wel een belangrijk aspect, maar bij het mkb-bedrijf niet.
Een kleine variatie in de tekst van de accountantsverklaring zou de verwachtingskloof hier kunnen verkleinen.
Als extern meetinstrument voor het inherent risico van corruptie kan bijvoorbeeld de Transparency International Corruption Perception Index (CPI) worden gebruikt. Deze rangschikt 180 landen van minder naar meer corrupt. Men kan, overigens geheel arbitrair, bepalen dat als een organisatie vijftig procent of meer van haar bestedingen verricht in vijftig procent van de minst corrupte landen, die het niveau van een 'voldoende mate van zekerheid' kan bereiken, terwijl organisaties die actief zijn in de vijftig procent meest corrupte landen niet verder kunnen komen dan een 'redelijke mate van zekerheid'.
Een mkb-bedrijf dat uitsluitend in Nederland werkt zou een van 'goede' of 'zeer goede mate van zekerheid' kunnen bereiken. Vanzelfsprekend geldt deze kwalificatie dan alleen voor risico's op het gebied van corruptie. Toch geeft een dergelijke benadering een mogelijkheid tot meer nuance. Men kan denken aan een schaal die oploopt van 'redelijke mate van zekerheid', via voldoende, ruim voldoende, goede tot zeer goede mate van zekerheid.
Mijn moeder en andere 'gewone' lezers, begrijpen immers dat je een schooldiploma kunt halen met gemiddeld een zes, maar ook met een gemiddelde van acht. Ze begrijpen dat de ene organisatie nu eenmaal niet hetzelfde is als de andere, en dat de jaarrekening in beide gevallen toch voldoet aan de minimale vereisten.
In 2006 heb ik enkele controlerend accountants van internationaal werkende hulporganisaties gevraagd waar volgens hen een visualisatie van inherente risico's thuis hoort. Nagenoeg iedereen vond dat dit paste in het managementdeel van het jaarverslag.
Dat vind ik opvallend, omdat er een verwachtingskloof is tussen het maatschappelijk verkeer en de accountant, en niet tussen het maatschappelijk verkeer en de entiteit! De accountantsverklaring is het enige wat het maatschappelijk verkeer van de accountant ziet.
Daarom zou je verwachten dat de accountant nu juist de accountantsverklaring gebruikt om de verwachtingskloof te verkleinen.
Omdat de accountant de belanghebbenden van de opdrachtgever schriftelijk informeert, verdient taaltoepassing een prominentere plek in het beroepsdomein.