'KPMG liet fraude bij hypotheekverstrekker VS toe'
Bovenstaande kop uit de Financiële Telegraaf van 27 maart 2008 heeft een grote negatieve lading. Iedereen die zich een beetje interesseert voor de financieel-economische wereld beseft welke consequenties zo'n bericht heeft.
Daarom analyseer ik de volgende twee zinnen uit het bericht: "Sommige accountants van KPMG wezen wel op de foute boekhoudpraktijken bij New Century, maar werden door hun meerderen de mond gesnoerd. KPMG zou bang zijn geweest een goede klant te verliezen."
Dit werd gesteld door de advocaat die in opdracht van het Amerikaanse ministerie van Justitie deze zaak onderzoekt (zie hier het originele onderzoeksrapport). In dit citaat worden twee belangrijke zaken aan de orde gesteld.
Ten eerste de vermeende almacht van partners van accountantskantoren. Van accountants werd de mond gesnoerd door hun meerderen. Dit werd dus gedaan door de verantwoordelijken voor die jaarrekening en dus door de partners. De reden? Angst om een goede (!) klant te verliezen.
Blijkbaar is de macht van partners dermate groot dat zij anno 2007 nog steeds in staat zijn om hun hele staf te overrulen. Wat mij betreft een onfrisse situatie, die ondanks het bestaan van allerlei compliance-officers blijkbaar niet effectief bestreden kan worden.
Ten tweede: de onafhankelijkheid van grote accountantskantoren ten opzichte van hun klanten kan dus uiterst gering zijn. De onafhankelijkheid van een accountantskantoor staat of valt met de onafhankelijkheid van de verantwoordelijk partner. Die partner is dus een zwakke schakel. Hij wordt immers mede afgerekend op de (groei van de) omvang van zijn portefeuille.
De omzet bij New Century Financial is voor die betrokken partner absoluut materieel, hoewel voor KPMG als geheel ongetwijfeld niet-materieel. Maar daarmee is de onafhankelijkheid van die partner in schijn toch zwak. Wanneer dit wordt vertaald naar de Nederlandse situatie, weet ik dat de AFM dit toch als ernstig kwalificeert.
Op grond van deze punten geef ik het volgende in overweging:
1.
Semi-almachtige partners kunnen de boel goed verzieken. Compliance-instanties zijn blijkbaar niet altijd effectief, omdat ze verder van de controle staan. Dus moet er iemand zijn die voldoende gewicht heeft om de partner bij te sturen. En één van de weinigen die dat kan, is een collega-partner. Daarom geeft het certificeren van jaarrekeningen door twee accountants zekerheid dat het gedrag van een vermeende almachtigheid wordt voorkomen. Theoretische bezwaren over ‘gedeelde verantwoordelijkheid' zijn niet aan de orde, omdat beide accountants volledig verantwoordelijk zijn.
2.
In de discussie over naming en shaming wordt vooral gesproken over 'naming en shaming' van individuele accountants. Het zou veel effectiever zijn, wanneer naming en shaming wordt gehanteerd bij accountantskantoren. Wanneer daarvan sprake is, heeft een accountantskantoor groot belang bij het voorkomen van beroepsfouten van zijn medewerkers. Hierdoor ontstaat er vanzelf een zelfreinigend mechanisme binnen de accountantskantoren, waardoor het aantal beroepsfouten afneemt.