Opinie 25 maart 2008

Verantwoordelijkheidsbesef toezichthouders ontbreekt

Nee, dit wordt niet het jaar van de toezichthouders, en zeker geen praaljaar. Dat was het voor mij overigens al lang niet meer. Ik heb 'het systeem' van macrocontroles nooit helemaal vertrouwd, omdat ik de financiële architectuur veel te fragiel vond. Vooral op mondiaal niveau.

Te veel acteurs, met te weinig verantwoordingsplicht, in een soort casino van financiële producten. Dat vraagt om moeilijkheden. 

Ik heb daar tien jaar lang het nodige over geschreven. Een te ongereguleerde economie kent geen verantwoordelijkheidsconstructies met consequenties, behalve als het te laat is. De markten worden vooral gedreven door zielloze en onzichtbare acteurs, volgestouwd met financiële testosteron en een overvloed aan insiderkennis die gigantische bonussen mogelijk maakt. Zonder verhaalrechten als het echt fout gaat. 

Dat kan niet altijd goed blijven gaan. Dit piramidespel op macroniveau is zich nu schoksgewijs aan het ontrafelen. Laat de tv deze week maar even aanstaan. Dan kunt u ook van andere commentatoren horen hoe het allemaal zo gekomen is. De spreekwoordelijke ‘jongens' - te weinig meiden - die na de veldslag de bosjes uitkomen 'om de gewonden dood te schieten'. 

Ik ben net weer terug van tien dagen in wat hier in Washington ‘Old Europe' wordt genoemd. Datzelfde Oude Europa dat na deze crisis met haar nieuwe munt ongevraagd, ongewild en ook wel ongerust de dollarvloer aanveegt. 

Ik lees dat in Washington de eerste winkels, één kilometer van het Witte Huis, luidruchtig bekendmaken dat er ook in euro's kan worden betaald. 

In de Amerikaanse pers wordt openlijk gespeculeerd over een mogelijke meltdown van het hele financiële systeem. Ondertussen boekt de beurs recorddagwinsten met Fed-sigaren uit eigen doos. De de facto indirecte nationalisatie van Bear Stearns - de belastingbetaler neemt via de Fed het economische risico van de balans op zich - is de bail-out die men altijd gezegd heeft nooit te zullen toepassen. 

Vorige verzekerde de topman van het bedrijf nog - vrijwel identiek aan de woorden van de topman van Enron toen dat bedrijf op vijf voor twaalf stond - dat Bear Stearns geen liquiditeitsproblemen had. 

Neen, in dit wilde circustafereel gaat het niet langer over adequaat inzicht - daarvoor is het te laat - maar vooral ook om verantwoordelijkheidsbesef van onze toezichthouders. Als ik het voor het zeggen zou hebben, veroordeelde ik ze allemaal tot een paar maanden eenzame opsluiting in een onbeschreven cel, met uitsluitend een zak vol potloden. Om ze pas vrij te laten nadat ze muren en plafond hebben volgeschreven met één miljoen strafregels: "Ik zal nooit meer doen alsof ik het begrijp, als ik weet en wist, of had moeten weten, het niet begrepen te hebben". 

Ik zie deze maand in 'de Accountant' Paul Koster nog verklaren dat het niet aan toezichthouders is om te begrijpen wat de organisaties waarvoor de AFM in elk geval structurele verantwoordelijk heeft in het kader van het ordelijk functioneren van de markten, nu precies doen aan risicomanagement. Als ze het maar doen. Ik zeg het maar even met eigen woorden. 

Dat is uitsluitend de verantwoordelijkheid van de bedrijven zelf, zegt Koster. Hij gaat nu een boek schrijven over de verantwoordelijkheid van commissarissen. Wat niet ziet deert niet, kennelijk. Zo'n boek wordt goed nieuws voor commissarissen. 

Een andere gepensioneerde toezichthouder, Alan Greenspan, waagde het deze week in de Financial Times om verantwoordelijkheid voor de onstane situatie te ontkennen. Hij geeft ‘het systeem' de schuld van de chaos in de financiële markten. Ik dacht altijd dat dat systeem ook onder zijn verantwoordelijkheid viel. 

Nee, ownership ligt niet goed in de markt bij de kampioenen van het toezicht. Dat leren we iedere dag beter. 

Laten ze in Scheveningen maar vast twee cellen vrijmaken; en wit schilderen.