White Collar Crime
Openbare aanklagers in de Verenigde Staten hebben zeker twaalf topmanagers van de omgevallen zakenbank Lehman Brothers gedagvaard. Onder hen zou ook bestuursvoorzitter Richard Fuld zijn. Onderzocht wordt of Fuld en andere topmanagers van Lehman Brothers hun aandeelhouders in de aanloop naar de faillissementsaanvraag hebben misleid over de kapitaalpositie van de bank.
Medio november daagde ook de provinciale Californische beleggingsgroep San Mateo County Investment Pool Lehman Brothers voor de rechter.
De herstructurering van de kapitaalmarkten wordt in de Verenigde Staten gevolgd door strafrechtelijke en civielrechtelijke onderzoeken. Het strafrecht richt zich op mogelijke fraude. Het civiele recht op aansprakelijkheidsstelling.
Een deel van de strafrechtelijke onderzoeken wordt uitgevoerd door de FBI. De FBI heeft een White Collar Crime Program dat zich richt op fraude in het bedrijfsleven, waaronder financiële instellingen en publieke organisaties.
De term White Collar Crime wordt op 27 december 1939 voor het eerst gebruikt in een lezing door de socioloog Edwin Sutherland (1883-1950). Hij onderzocht zeventig van de grootste Amerikaanse bedrijven in de jaren dertig en concludeerde dat deze systematisch economische wetten overtraden.
De bedrijven die administratieve boetes krijgen leren daar weinig van, bleek uit dit onderzoek: het recidivecijfer is 97,1 procent. Het strafrecht speelde een marginale rol. White Collar Crime is criminaliteit bedreven door mensen met een hoge sociale status die binnen de uitoefening van hun functie misbruik maken van hun positie. Dit kan voor eigen gewin zijn, of vanwege de belangen van het bedrijf of de publieke organisatie.
Sutherlands boek over dit onderzoek komt pas in 1949 uit. In de tussenliggende jaren is druk uitgeoefend op hem en op de universiteit waar hij werkte. De namen van de bedrijven moesten worden geschrapt. Hetzelfde gold voor een omschrijvingen van bedrijven als zijnde ‘crimineel'. Het boek mocht niet al te ‘polemisch' worden.
Pas in 1983 komt White Collar Crime. The Uncut Version uit. Volgens Sutherland is illegaal gedrag van white collars veel omvangrijker dan administratieve en zeker strafrechtelijke bronnen aangeven.
White collars verliezen geen status onder gelijken als overtredingen worden beboet; white collars voelen minachting voor rechtshandhavers en dragen dit ook vaak uit: "Jullie begrijpen niet wat zakendoen is." Zelfs al wordt de wet bewust overtreden dan nog ziet de white collar zichzelf niet als ‘crimineel'. Het idee!
De white collar beschikt over een groot aantal rationaliseringsmechanismen die zijn/haar zelfbeeld niet aantasten. Volgens Sutherland gaan deze psychologische verdedigingsmechanismen nog een stap verder: in de beslotenheid van discrete ruimtes - onder elkaar - spreken white collars "with pride of their violations of law, and regard the enactement of the law rather than the violations as reprehensible. Their consciences do not ordinarily bother them".
Volgens Sutherland is white collar crime het gevolg van leergedrag. Door de omgang met mensen die creatief boekhouden, prijsafspraken maken, het niet zo nauw nemen met arbo-wetgeving, onveilige producten op de markt brengen en ondoorzichtige financieringsproducten in de markt zetten en valsheid in geschrifte plegen leren wij de trucs, de mazen, de listen en het bedrog.
Wie met pek omgaat wordt er mee besmet, ofwel ‘wie met slechte menschen omgaat, neemt iets van hunne eigenschappen over'. Lang voor Sutherland brak met het verwrongen beeld in onze cultuur over wie nu de crimineel is hadden we daar in de Lage Landen al een spreekwoord voor.
Sinds 1939 woedt een debat in de wetenschap of het begrip White Collar Crime niet nodeloos negatief is. Immers, er vinden niet of nauwelijks strafrechtelijke veroordelingen plaats. En, pas als je door de strafrechter bent veroordeeld ben je crimineel.
Sutherland vind zelf van niet. Voor hem is ‘maatschappelijke schade' een criterium. Maar ook dat maakt het niet altijd makkelijker: de effecten van dumping van illegaal afval en de gezondheidsrisico's daarvan komen pas jaren later boven tafel.
Bovendien is white collar crime een onbepaalde term: wanneer gaat goed zakendoen over de grens van (economische)wetgeving en wordt het georganiseerde misdaad?
Weet u het?