Opinie 04 december 2008

Krachtig antwoord accountantsberoep is noodzakelijk

Het was goed om op zondag 30 november 2008 Jules Muis zijn heldere en niet mis te verstane visie te zien geven in het programma Buitenhof, als accountant en als kritische observator. Ook enige zelfkritiek is hem niet vreemd, gezien zijn opmerking dat ook accountants als 'poortwachter' de crisis niet hebben zien aankomen.

Guido Hulshoff

Dit is te prijzen en getuigt van eerlijkheid. Iets wat de bankiers tot nu toe niet hebben getoond, zo bleek maar weer eens tijdens de hoorzitting eind november 2008 voor de Tweede-Kamercommissie. 

Muis kan het weten, want hij zag al lang de onverantwoorde risico's die door veel financiële instellingen werden genomen, alsmede de fouten in het systeem die dit mogelijk maakten. Hij was niet de enige, maar vast staat dat al deze signalen onvoldoende zijn opgepakt. Ook door de accountantswereld zelf. 

Wat ik daarom jammer vond was dat in het interview de rol en betekenis van accountants in deze kwestie verder nauwelijks aan de orde kwamen. Het accountantsberoep is tot nu toe redelijk stil in de media en komt in de talloze analyses slechts sporadisch voor. En als het er al in voorkomt, is het zonder veel kennis van zaken of ronduit negatief. 

Ook nu weer kwam de presentator van Buitenhof niet verder dan de vaststelling dat accountants "hun handtekening blijven zetten". Meer niet. 

Muis kreeg weinig tijd om de accountantsrol toe te lichten, noch greep hij zelf die kans. Ik vraag me af of het niet eens tijd wordt om de rol van de accountants in deze duidelijker neer te zetten. Enige zelfkritiek zal hierbij niet mogen ontbreken. Men heeft iets uit te leggen, zegt Muis. 

Inderdaad, ook de accountants. Want hoe is het aan het publiek uit te leggen dat banken jarenlang goedkeurende accountantsverklaringen zijn afgegeven terwijl de risico's uiteindelijk onbeheersbaar bleken? Natuurlijk zijn er allerlei verzachtende omstandigheden en is de rol van de accountant beperkter dan men soms denkt, maar in het huidige klimaat is er weinig aandacht voor nuance. 

Ik hoor behalve Jules Muis nog maar weinig accountants in het openbaar meedenken over oplossingen. Wil de ambitie van de accountants om de rol van 'poortwachter' te blijven spelen vorm krijgen, dan zal de meerwaarde van de accountantscontrole voor het maatschappelijk verkeer in ieder geval beter moeten worden uitgelegd. 

Of nog beter: dan moeten oplossingen worden gegeven om deze rol beter te spelen en zo bij te dragen tot transparantie in de financiële wereld. 

Als dit niet gebeurt, vrees ik dat het beeld blijft bestaan dat accountants kritiekloos handtekeningen hebben gezet onder jaarrekeningen van financiële instellingen, en de grote risico's niet hebben onderkend. En dat ze dus voor de gebruiker weinig aan de verantwoordingen hebben toegevoegd. 

Of nog erger: dat het beeld ontstaat dat accountants een actieve rol hebben gespeeld in het veroorzaken van de crisis door niet onafhankelijk genoeg te zijn geweest. Dat is niet terecht, maar het dreigt wel. 

Vertrouwen is het kernwoord in deze financiële crisis, we hebben het al vaak gehoord. Dit geldt ook voor accountants. Het vertrouwen in accountants, dat na Enron en andere affaires al pijnlijke opdoffers had gekregen, leek zich juist weer enigszins te herstellen. Maar onderhand krijgt het weer een ernstige tik. 

Een krachtig en eenduidig antwoord van de accountantsprofessie is daarom zeer gewenst. Ik ben benieuwd wat het NIVRA hiervan vindt en - ook in internationaal verband - onderneemt. 

Wie geeft de aanzet?