Opinie 27 november 2008

Accountant kan meer

Het is dat de overheid is ingesprongen, anders waren Fortis, ABN AMRO en ING voor onze ogen omgevallen. De betrokken accountants hebben niet in het openbaar gewaarschuwd voor de ramp die zich onder hun ogen voltrok.

Waarom niet? De laatste formele mogelijkheid daartoe zou een aangepaste verklaring zijn geweest. Een meer adequate weg zou echter zijn dat de accountant zich met een ad hoc bericht tot het publiek richt op het moment dat hij inziet dat het niet goed zit. 

Het probleem is dat zodra de accountant in het openbaar vaststelt dat de bank bloot staat aan in zijn ogen te grote risico's, een bank run het gevolg is. Het is vanaf dat moment zeker dat de bank om gaat vallen. 

Accountants hebben wel binnen de gecontroleerde bank gewaarschuwd maar niet daarbuiten. En zelfs als bij openbaarmaking een bank run uit kan blijven, is het onwaarschijnlijk dat accountants de alarmbel zouden luiden. 

De accountant is onzeker omdat hij aankijkt tegen een wereldwijd fenomeen waar banken grote risico's namen die ze liefst buiten de balans hielden. Als hij de risico's op de korrel neemt bij controle, zal hij worden weggehoond door de bankleiding die kan wijzen naar een wereldwijd fenomeen. Dat risico loopt hij eveneens als hij de problematiek bij zijn internationale collega's aan de orde zou stellen. 

Langs die weg kon het bankwezen elk jaar het gelopen risico vergroten waarmee de voor onze ogen voltrokken ramp onomkeerbaar optrad. Het fenomeen is vergelijkbaar met de drenkeling waarvoor de kans op redding afneemt naarmate het aantal kijkers toeneemt. Iedereen kijkt, dus niemand doet wat. 

Wat kan de individuele accountant dan wel doen? 

Op dit moment heeft de accountant maar twee mogelijkheden: de raad van bestuur en het auditcomité van de bank waarschuwen of naar buiten gaan en een bank run veroorzaken. 

Om te voorkomen dat de accountant alleen binnen de muren van de bank problemen signaleert en wacht op anderen om hiervan openbaar melding te maken, is het wenselijk dat reserves die de accountant heeft bij de genomen bankrisico's ook expliciet te bespreken met de toezichthouders: AFM en DNB. 

Dus, of het bankbestuur nu wel of niet ingaat op de door de accountant gesignaleerde problemen, de accountant brengt aan de toezichthouders en bestuur hetzelfde rapport uit aangaande reserves die de accountant heeft. 

Deze expliciete waarschuwing aan bedrijf en toezichthouder brengt de onzekerheid niet terug tot nul. Wel kan de accountant daarmee risico's naar buiten brengen zonder gelijktijdig een ramp over de bank af te roepen. Bovendien kan hij een moment kiezen waar de situatie nog omkeerbaar is. 

Anders dan de accountant hebben toezichthouders immers toegang tot een breed veld van mogelijkheden om tot een oplossing te komen, zoals onlangs weer is gebleken. 

Jan Bouwens (met dank aan Gijs Bak) 

Deze bijdrage is tevens gepubliceerd als column het Financieele Dagblad van 26 november 2008.