Opinie 29 oktober 2008

FD-commentaar, getrouw beeld, pot en ketel

Nee, dit wordt geen zwartepietenverhaal per se. Maar het begrijpelijke, net boven de gordel redactioneel commentaar in het FD van gisteren, over het functioneren van het accountantsberoep voor en tijdens de kredietcrisis, verdient meer dan een verontwaardigde primadonnareactie.

Ik noem dat FD-commentaar 'begrijpelijk' omdat het accountantsberoep, dat zo'n cruciale schakel vormt in de gemeenschap van financiële poortwachters, heel wat heeft uit te leggen. En dit FD-redactioneel is maar één van de dreunen die het kan verwachten. 

'Net boven de gordel' is het omdat het FD enerzijds zeer valide vragen stelt, gebaseerd op een gezwollen verwachtingspatroon dat vele jaren is gevoed door de Almachtigen uit het accountantsberoep zelve: "Naast de accountantscontrole zijn voor dit turboberoep geen golven te hoog!" 

Anderzijds doet het FD veronderstellingen over de diepgang van accountantscontrole met betrekking tot risicomanagement die ons beroep - in de huidige hoogste staat van alarm en beleg - onmiddellijk buiten haar verantwoordelijkheid zal verklaren. 

En dus kan het zwartepieten tussen al de poortwachters - macro en micro - beginnen. Laat ik daar een onbeleefde start mee maken. 

Ook de financiële pers zelf, ook wel bekend als de Vierde Macht in onze Trias Politica, kan - naast academia, de good governance industry en andere bekende schuldigen zoals credit rating agencies - de hand in eigen boezem steken. Ze heeft het een en ander uit te leggen over haar houding en prioriteitenstelling als ietwat bijziende instant gratification nieuwsrapporteur, die de tijd niet neemt om eens wat dieper te graven naar de werking van de (inter)nationale financiële architectuur. Ondanks signalen dat wat er micro werd geboden, macro niet optelde - en omgekeerd. 

Ik heb er geen empirisch onderzoek naar gedaan, maar durf te wedden dat 'de Accountant' en gelieerde NIVRA-beroepspublicaties een vrijdenkers-communicatieplatvorm vormen dat meer contraire geluiden - ook over deze crisis, ver voordat deze zichtbaar uitbrak - liet horen dan menig financieel persorgaan.   

Toch is het te hopen dat dit FD-redactioneel wordt aangepakt als een kans om meer duidelijkheid te verschaffen. Het beroep kan niet heen om de keiharde vragen die nu  terecht op haar afkomen. Ik heb mijn oordeel daarover bij diverse gelegenheden - mij door datzelfde beroep aangeboden - niet onder stoelen of banken gestoken, ook niet in deze kolommen. 

Het gaat voor mij bij de kredietcrisis niet zozeer om een collectief beroepsfalen in engere zin. Het gaat dit keer om een massaal gemiste kans van het beroep om maatschappelijke relevantie te heroveren, na Enron en aanverwante debacles. Om de toen geboden kansen, via SOx en andere good governance-initiatieven, te grijpen en om een leidende (systemic) rol te spelen, beyond the narrow call of duty.

Of we nog krediet over hebben voor een herkansing kan ik niet overzien. Maar al wel zichtbaar is het feit dat het businessmodel van het accountantsberoep de komende maanden - naarmate er meer bloed vloeit in en uit ondernemingen, financiële instellingen  en uiteindelijk over de rug van de belastingbetaler - agressiever dan ooit im Frage gesteld zal worden. 

"Wie zei er dat geen grote Nederlandse financiële instelling kan omvallen?", vroeg ik retorisch, constructief-provocatief maar vergeefs in 'de Accountant' van november 2006. Niemand die zijn vinger opstak. 'The show must go on' was het zwijgend antwoord van alle poortwachters, toezichthouders, het accountantsberoep, de financiële pers en academia. 

Het FD-redactioneel van gisteren is een uitstekende gelegenheid om meer van en over elkaar te leren. Dat kan alleen als het beroep de nodige mea culpa's niet uit de weg gaat. 

Dat zou een verfrissend nieuw begin zijn.