Opinie 13 oktober 2008

De AIG-casus als voorbeeld

Mijn vorige weblog riep de nodige reacties op. De reacties gaven ondersteuning, maar soms lijkt het er ook op dat je je dient te verdedigen voor het feit dat je kritische vragen stelt. Achteraf en aan de zijlijn.

Daarom in deze weblog niet zozeer vragen, maar een 'redengeving' om te laten zien waar die vragen vandaan komen. Ik doe dat aan de hand van de AIG-casus. Het Amerikaanse congres heeft zich hierop gestort en hield de afgelopen week een hoorzitting. Ter gelegenheid waarvan op het WorldWideWeb de nodige informatie openbaar is gemaakt. 

Ik geef hier een korte (subjectieve) selectie. Excuses voor de vele citaten en feitelijkheden, maar daarmee beoog ik de lezer te informeren - opdat deze zelf kan oordelen. Wie meer food for thought wil verwijs ik naar http://oversight.house.gov/story.asp?ID=2211, alwaar de basisstukken zijn te vinden. 

Even vooraf: AIG staat voor American International Group. De Federale Overheid in Amerika nam deze verzekeraar onlangs over. Hier was 85 miljard dollar mee gemoeid. 

Voorts: ik licht er zaken uit die zien op de rol van de accountant, in casu PwC. Niet dat deze de teloorgang van AIG heeft veroorzaakt. De vraag is echter of de accountant die teloorgang had zien aankomen, adequaat heeft gehandeld en de pijn eventueel had kunnen verzachten. 

Meeting Audit Committee 15 januari 2008

De accountant rapporteert aan het Audit Committee onder meer: 'The significant deficiency in controls over the financial close process is the most significant deficiency and recapped that at the end of the second quarter there were concerns that without additional management procedures and a reduction in late adjustments and new errors, the financial close significant deficiency could rise to the level of material weakness.' 

PwC heeft zich voorts de vraag gesteld of de verantwoording over het tweede kwartaal wel juist is geweest en of er geen material misstatement or omission in aanwezig was. In de notulen wordt aangegeven dat het management van AIG reeds eind november 2007 door PwC op het gevaar van een material weakness relating to the risk management op bepaalde gebieden was gewezen. 

Voorts geeft PwC aan dat de rollen en verantwoordelijkheden van diverse functionarissen op het gebied van Enterprise Risk Management en Finance niet helder zijn. En de accountant komt tot het volgende: 'He expressed PEC's concern that this weakness may have resulted in a material disclosure error and that it could result in an income statement and/or disclosure error in the future if it was not addressed.' 

KPMG en Deloitte zijn door AIG om advies gevraagd. 'KPMG agrees there is a spread between the cash valuation and the corresponding derivative valuation, but it is very difficult to confirm or audit.' De accountant van PwC 'stated that the current documentation for the adjustment to derivative from cash is not on the level of evidence to support an audit'. 

Meeting Audit Committee 7 februari 2008

Wederom wordt besproken ‘PwC's assessment that a material weakness existed' bij de jaarafsluiting 2007. 'Management did not agree with PWC's conclusion that certain errors in the valuation process would not have been found by Enterprise Risk Management or Internal Audit.' Buiten de aanwezigheid van het management licht de accountant het Audit Committee voor over de vier redenen behind the material weakness, te weten: 

• Errors were identified by PWC which had a gross impact of $800 million.
• During the process certain data points arose like the collateral disputes where the process of pushing to fully understanding their impact came from PWC and not from AIG.
• The oversight of the process in PWC views was not effective and lacked the appropriate challenge and debate.
• Management's position that the compensating controls put in place by Management after the concerns over the process raised by PWC was not compelling as they did not operate effectively.

Meeting Audit Committee 26 februari 2008

Tijdens deze vergadering duikt een nieuwe material weakness op en wel op fiscaal gebied. Om de ernst van de gebreken bij AIG kracht bij te zetten stelt de accountant dat er weliswaar goede vorderingen zijn gemaakt, maar ook 'the financial close significant deficiency is a close call, notwithstanding the significant efforts shown, and the new significant deficiency is also a close call that needs be addressed in 2008'.

Een close call kan in deze worden vertaald als 'het voordeel van de twijfel'. Ergo: de accountant stond met de pen klaar om in deze in azijn te dopen, maar deed het toch maar niet. 

Brief Department of Treasury aan directie AIG 10 maart 2008

Een afdeling van het Ministerie van Financiën, de toezichthouder Office of Thrift Supervision, stelt de directie van AIG in maart in kennis van de zorgen die zij heeft. Zorgen die mede gebaseerd zijn op overleg met accountant PwC. Zorgen die zien op het controleproces binnen AIG, waarbij sprake is van een gebrek aan 'critical elements of independence, transparency, and granularity'. 

Verder wordt aangegeven dat 'a material weakness exists within corporate management's oversight of AIGFP's super senior Credit Default Swap (CDS) valuation process and financial reporting'. 

AIGFP (Financial Products) was het onderdeel van het concern waar zich, naar later bleek, de financiële pijn was genesteld. 

De toezichthouder stelt dat onder meer uit discussies met PwC was gebleken dat 'AIGFP was allowed to limit access of key control groups while material questions relating to valuation' aan de orde waren: Enterprise Risk Management, de Corporate Comptroller en de CFO van de Financial Services Division, waren buitenspel gezet. 

In de brief worden nog andere, ernstige gebreken aan de orde gesteld waarna AIG wordt verplicht maandelijkse voortgangsrapporten in te dienen. 

Meeting Audit Committee 11 maart 2008

Een dag later is er een meeting met het Audit Committee. Uit de thans openbaar zijnde notulen blijkt niet dat de brandbrief van een dag eerder is besproken. 

Wel maakt de accountant een opmerking die in lijn ligt met die brief: 'A new material weakness in control over the super senior valuation process and oversight thereof and a new significant deficiency in control over access, roles and responsibilities of critical control functions. He said that the new material weakness resulted from the large errors in connection with the models used by AIGFP, the lack of timely evaluation of key data on the negative basis and collateral issues to the AIG level, and the fact that AIGFP had designed a valuation process that did not allow the involvement of Enterprise Risk Management and the AIG Finance function in developing the approach.' 

De lezer heeft tot nog toe twee niveaus van tekortkomingen kunnen waarnemen: significant deficiencies en material weaknesses. De laatste zijn het ernstigst. Alhoewel, in het licht van voorgaande alinea geeft de accountant de waarschuwing 'that in many respects the new significant deficiency is more important than the material weakness'. 

Voorts signaleert hij dat de problemen zich niet alleen ten aanzien van AIGFP voordoen 'and until the root cause issues are addressed, AIG will continue to be at risk for surprises, delay or restatement'. 

Vervolgens concretiseert de accountant zes probleempunten die de problemen veroorzaken. 

Meeting of Directors 8 mei 2008

In een vergadering van directeuren in aanwezigheid van hun bankiers is de accountant ook aanwezig. Hij stelt onder meer: 'That PWC continues to be comfortable with the AIG process and results.' En ‘PWC continues to be comfortable with Management's judgements in both the December 31, 2007 and March 31, 2008 valuations.' 

Verklaring accountant Joseph Denis 4 oktober 2008

De onderzoekscommissie van het Amerikaanse congres - die alle hier aan de orde gestelde documenten openbaar heeft gemaakt - heeft een voormalig interne accountant die binnen AIG werkzaam was, gehoord. Deze accountant had eerder in de openbare praktijk en bij de Amerikaanse beurstoezichthouder SEC gewerkt. 

Deze accountant, Joseph Denis, heeft vorig jaar ontslag genomen bij AIG. Dit omdat hij van mening was dat hij zijn functie niet goed genoeg kon uitoefenen en door de hoogste leiding binnen AIG onder druk werd gezet om bepaalde controlehandelingen niet te doen, dan wel bevindingen niet te rapporteren. 

De verklaring van deze interne accountant is lezenswaardig. Hij werd aangesteld om de door PwC geconstateerde gebreken in de interne controle op te lossen. Hij kreeg twee zeer goede beoordelingen en dito bonussen van de hoogste leiding. 

Tot hij te kritisch werd. De heer Cassano, voormalig president van AIG, stelde onder meer: 'I have deliberately excluded you from the valuation of the Super Seniors because I was concerned that you would pollute the process.' 

Joseph Denis legt vervolgens uit dat: 'My belief is that the 'pollution' Mr. Cassano was concerned about was the transparency I brought to AIGFP's accounting policy process.' 

Over de redenen van zijn ontslag heeft Denis een gesprek met de chief auditor, het hoofd van de interne accountantsdienst van AIG en dus een superieur van Denis, die daarna stelde dat Denis door de opstelling van Cassano geen andere keuze had dan ontslag te nemen. 

Denis had echter niet alleen een gesprek met de chief auditor van AIG, maar ook met de externe: PwC. We spreken dan over oktober 2007. Hoewel minder gedetailleerd dan ten overstaan van de interne accountant, wordt PwC door Denis van de kern van zijn ontslagredenen op de hoogte gesteld.