Opinie 04 oktober 2008

Accountantsdag 2008: uitgelezen kans voor het beroep

‘Hoe Wel Vaart Nederland'? Dat is het thema van de Accountantsdag 2008, op 26 november. Een goed thema. Ik kan er helaas niet bij zijn. Jammer, want ook de balans van Nederland - en elk ander land - verandert dramatisch. Met de dag.

En dan consolideren we niet eens de Nederlandse Bank mee. Of Fortis. Wie zal de eerste zijn die roept dat dat toch eigenlijk wel moet? Substance over form, effectieve controle? We zijn er toch allemaal een beetje eigenaar van? 

En wie weet welke andere instituties op 26 november nog rugdekking van de belastingbetaler hebben gekregen. Ons nationaliseert ons. Het is het beeld van de blinde die de lamme die de dove die de stomme - aaneengeklonken door een onzalig duister verbond van elkaar niet vertrouwende counterparties - uit het mijnenveld van complexe financiële producten voert. En dat alles in een landschap gekenmerkt door de schaduweconomieën van, onder andere, het credit default swap casino. 

In gewone dagen was het nog een beetje voorspelbaar wat er uit zo'n Accountantsdag kan komen. Maar dit zijn geen gewone dagen, geen gewone weken. Het is geen gewoon jaar. 

Slechts een paar dingen zijn zeker: Gewone jaren zullen we voorlopig gewoon niet meer meemaken. De kans op verdere tegenvallers is groter dan die van meevallers. De kans dat de liquiditeitscrisis een solvabiliteitscrisis wordt en uiteindelijk een economische crisis, is even groot als hij altijd is geweest. En de kans dat we daar eerder te laat dan te vroeg over horen van onze financiële poortwachters, is groter dan omgekeerd. 

Onze toezichthouder-cheerleaders staan met de rug tegen de muur en hebben geen ander verbaal gereedschap dan halve waarheden - als het betere alternatief voor complete chaos. 

Ik luister op dit moment met één oor naar de Amerikaanse TV en de discussie over het US Treasury bailout pakket, de tweede officiële versie. 

Het gaat - optisch - maar om zo'n $ 700 miljard. En wie weet komt een groot deel nog terug, zegt de ene politicus. Alles komt terug, zegt de andere, waarschijnlijk zelfs met winst. Weer anderen zeggen dat het alleen maar gaat om tijd te kopen voor een financieel, politiek en moreel failliet Bush-regime. Too little, too late, verloren geld. 

Het is een bailout van Wallstreet door Mainstreet, zegt rechts en links van het politieke spectrum (les extrèmes se touchent). Nee, het is wederzijds belang, zegt het politieke centrum. "Het gaat helemaal niet om een bailout van de ene street door de andere", hoor ik net een politicus demagogen: "Wallstreet is Mainstreet en in deze tijden van nood the two shall never part". 

Vanuit de marge van het bailout-debat duikt het principe van 'mark-to-market' op als een steeds centraler politiek thema, aan beide zijden van de Oceaan. Een lastig stukje waarheidsvinding, dat ons beroep rechtstreeks treft, en verder is verhypothekeerd door het sterk in opspraak geraakte ‘mark-to-model' dat wordt gebruikt voor minder courante financiële instrumenten. En zelfs wel wordt misbruikt, waaruit dan weer het begrip 'mark-to-myth' is geboren. 

Maar de evolutie van deze Stufentheorie van ‘fair value'-verslaggeving staat niet stil. Het Amerikaanse bailout plan geeft de Amerikaanse minister van Financiën ongelooflijke ruimte om naar eigen inzicht - het ingebouwde toezicht stelt niet veel voor - ‘giftige' activa te kopen tegen prijzen die hem goeddunken. 

Dat wordt een interessante exercitie, die alleen maar lukt als de Amerikaanse regering er méér voor wil betalen dan ze echt waard zijn. Maar ook weer niet teveel, want daar is de woede van Mainstreet over de Wallstreet-roverbaronnen te groot voor. 

Daarmee is de term ‘mark to Paulson' ontstaan, al zal IFRS er bij nadere bestudering wel een internationaler term voor vinden. Wat te denken van ‘mark to Hope'? 

Kortom, Accountantsdag 2008 lijkt me een uitstekende gelegenheid om ook de steeds dynamischer balans van de Nederlandse belastingbetaler - eigenlijk van iedere belastingbetaler - eens tegen het nieuwe licht van een heel nieuwe wereld te houden. 

En het is een uitgelezen mogelijkheid voor het beroep om haar eigen systemic rol in verleden, heden en toekomst te afficheren. Een beroep ‘marked-to-NIVRA', so to speak. 

Gaan!