Opinie 11 januari 2008

De toekomst duurt nog even, volgens Steven Maijoor

De januari 2008 'de Accountant' ligt voor me en wat oogt tie toch lekker fris, strak en modern, helemaal bij de tijd. Dit is helaas minder het geval met de visionaire toekomstbeelden van AFM-voorman Steven Maijoor die is geïnterviewd.

Hoogleraar Hans Strikwerda stelt in zijn 'Assurance voor de 21ste eeuw' geschreven position paper dat de jaarrekening eigenlijk iets is van de verleden tijd. Dit gaat Steven Maijoor, een van de vier directeuren van de Autoriteit Financiële Markten en deeltijdhoogleraar control & auditing aan de Universiteit Maastricht, veel te hard.

Zijn betoog gaat in op het belang van de jaarrekening, met als knallende uitsmijter: "Jaarrekening houdt centrale plaats." Dit was weer even een storm in een glas water, we kunnen ons met zijn allen weer rustig bezighouden met de dagelijkse beslommeringen.

Een belangrijk misverstand in de discussie over het voortbestaan van de jaarrekening is dat deze altijd tegenover continuous reporting wordt geplaatst, alsof er maar twee smaken zouden zijn in rapporteren. In mijn eerdere blogs (Winstverw8ting :-) en Winstverw8chting (2) ) heb ik getracht aan te geven dat rapporteren in diverse smaken en kleuren mogelijk is; het gaat om informatie en de wijze waarop deze tot je komt gaat variëren met de toenemende mogelijkheden die worden geboden. Het woord continuous reporting heb ik overigens helemaal niet genoemd.
"Ik moet het allemaal nog zien gebeuren. Ik denk eerder dat er juist een grote maatschappelijke behoefte is aan eenduidigheid waar het gaat om prestaties en resultaten." Aldus Maijoor.

Ja, we zijn ook allemaal voor de wereldvrede, maar wat heeft dat met de jaarrekening te maken? Met simplificaties van toekomstige ontwikkelingen is niemand geholpen. Een opstelling die ik wel vaker tegenkom bij zijn generatiegenoten.

Of de jaarrekening centraal staat, is helemaal niet de discussie die gevoerd zou moeten worden. Dit is ongeveer even visionair als roepen: "De brief houdt een centrale plaats." Je moet eerst vaststellen welke functie de jaarrekening feitelijk heeft en kijken of onderdelen van deze functie misschien verdwijnen omdat de jaarrekening ook wel wordt gebruikt voor zaken waar hij niet voor wordt gemaakt.

Uit de wet kun je twee functies voor de jaarrekening halen: 

1. Kapitaalbescherming. Ofwel, in de jaarrekening wordt uitgerekend hoeveel uitkeerbare reserves de vennootschap heeft, en hoeveel moet achterblijven om de schuldeisers te beschermen.
2. Verantwoording. Dit betreft duidelijk de investeerder, die als principaal met agents werkt die namens hem de vennootschap besturen.

Afgeleide doelen zijn er ook: 

1. Ankerpunten verschaffen aan analisten. Een analist heeft de prospectus, en de jaarrekening + accountantsverklaring als basis voor iedere analyse. Niet (altijd) vanwege de informatie in de jaarrekening zelf, maar omdat die jaarrekening gecontroleerd is, en dus een jaarlijkse kapstok geeft om alle andere informatie uit de onderneming aan op te hangen.
2. Verantwoording. Dit betreft de belegger, degene die zijn geld in een onderneming steekt, met als doel een rendement te krijgen. De jaarrekening is één van de informatiebronnen op grond waarvan geld in de onderneming wordt gestoken, of er weer wordt uitgehaald.

Opvallend is dat de wettelijke functies zijn gekoppeld aan de vennootschap, terwijl de afgeleide functies zijn gekoppeld aan de onderneming.

Je mag er zonder meer van uitgaan dat de functie van de jaarrekening zal blijven bestaan zolang er vennootschappen bestaan. Maar voor de onderneming zijn de behoeftes van de markt wellicht beter gediend met andere producten - of andere vormen van hetzelfde product - dan de jaarrekening. Verdringing door betere producten ligt hier voor de hand en kan, door het ontbreken van wettelijke kaders, snel plaatsvinden.
Welke functies heeft een brief? Er worden vandaag zeker nog brieven geschreven, maar de PTT bestaat niet meer en zijn rechtsopvolger is toch iets kleiner geworden de afgelopen jaren. Er heeft een verschuiving plaatsgevonden: minder papieren postbezorgers en meer elektronische postbezorgers, die we providers noemen.

De functie die de brief had honderd jaar geleden, heeft hij nu niet meer. We communiceren ook via de telefoon en e-mail. En we chatten en wisselen foto's en filmpjes uit via Hyves, MijnAlbum en e-mail. Maar ik ben er vast van overtuigd dat ook dia-avondjes hun centrale functie zullen behouden. Zelfs lopen heeft zijn functie behouden, terwijl we ook fietsen, vliegen en autorijden - in mijn geval met de trein.

Voor alle manieren van reizen bestaan verkeersregels. Maar als Maijoor beweert dat verslaggeving alleen over de jaarrekening gaat, zegt hij eigenlijk dat verkeersregels (verslaggevingregels) alleen maar voor voetgangers (jaarrekening) gelden. Het gaat echter om regels voor alle verkeersdeelnemers, en ook om de interactie tussen de verkeersdeelnemers.

Verslaggeving zou moeten gaan over alle media via welke financiële en bedrijfsgegevens worden gecommuniceerd. Verslaggeving zou moeten gaan over de interactie tussen die verschillende media, bijvoorbeeld het persbericht in relatie tot de jaarrekening. De jaarrekening heeft niet het monopolie op de 'economische realiteit in een financieel verslag'.

De bedreiging is de uitholling van de functie van de jaarrekening en daarmee voor de accountant die drijft op de jaarrekeningkurk. De kansen liggen bij de diverse andere vormen van het communiceren van de economische realiteit. De jaarrekening blijft bestaan, vandaag de dag op papier, in pdf-formaat en in XBRL. Ik zie wel wat gebeuren.

Nog even een boekentip ... En let vooral even op de voorkant van het boek.