Opinie 30 oktober 2007

'Modderworstelen lijkt begonnen'

'Goedkeurende verklaring met oordeelonthouding.' Nooit van gehoord? Wel, ik ben er, als pensioengerechtigde van het Staff Retirement Plan van de Wereld Bank net een tegengekomen. Goed verpakt in Appendix 3 van het jaarverslag 2006 van het fonds.

Jules Muis

De accountantsverklaring is gedateerd op 24 September 2007. De hypotheekcrises was toen al volop gaande.

Rapporteringstechnisch gaat het hier om een goedkeurende verklaring met toelichting, (conform US GAAS en ISA), ook internationaal bekend als emphasis of matter.

Omdat het zo'n belangrijke voorbode is van wat ons - post kredietcrisis - te wachten staat, citeer ik desbetreffende emphasis of matter-paragraaf hier in zijn geheel. Na de standaard verwoording van de goedkeurende verklaring, inclusief het ‘getrouw beeld'-verhaal, lezen we het volgende:

"As discussed in Note B to the financial statements, the 2006 and 2005 financial statements include securities valued at $5.7 billion (approximately 41% of net assets) and $5.0 billion (approximately 41% of net assets), respectively, whose values have been estimated by Plan management in the absence of readily ascertainable market values. We have examined the procedures used by the Plan management in arriving at its estimate of the value of such securities and have inspected underlying documentation, and in the circumstances, we believe that such procedures are reasonable and the documentation appropriate. However, because of the inherent uncertainty of valuation, those values may differ significantly from the values that would have been used had a ready market for the securities existed, and the differences could be material."

Als uitgesproken voorstander van een uitbundiger gebruik van het hele gamma van verklaringen, hang ik de vlag uit. Bovenstaande paragraaf lijkt op het eerste gezicht een zinnige verwijzing naar een zinnige toelichting in de jaarrekening: een erkenning dat wat we niet kunnen weten, ook inderdaad niet weten. Ik onthoud me echter nog even van het oordeel of ik de vlag voluit of halfstok zal hangen, en wel vanwege de volgende overwegingen:

• De aangevoerde redenen voor deze rode vlag zijn structureel. Dus waarom pas voor het eerst in 2006 en niet in 2005? En ze blijven ook geldig na 2006.
• Trek deze constructie door in absurdum en veronderstel even dat honderd procent van het netto-actief een best guess is: zouden we in de accountantsverklaring dan nog dezelfde bewoordingen gebruiken? Hoe leg ik dat mijn kinderen uit?
• Hoe legt Tom Nierop uit dat dit geen oordeelonthouding had moeten zijn? Alleen omdat hij daar zo allergisch voor is?
• Hoe zat ‘t ook al weer met die oude wijsheid dat 'bemerkingen in de verklaring die de strekking van de verklaring teniet doen' niet zijn toegelaten?
• Hoe zat ‘t ook al weer met de plicht om bij afwijkingen van de standaard goedkeurende verklaring alle substantiële redenen voor die afwijking te vermelden? Zou de nervositeit rond de subprime-crisis - die nergens wordt genoemd - hier echt niets mee te maken hebben?

Bovenstaande is een voorschok op de professioneel-juridische aardschok die ons nog te wachten staat bij de afsluiting van het boekjaar 2007. Voorlopig houd ik deze verklaring nog op goed nieuws: 'inhoud boven vorm'. Maar ook als een symptoom van wat ons nog te wachten staat aan modderworstelen binnen een verslaggevingswereld die werd geconfronteerd met de, ook door mij gewaardeerde, slogan 'it is better to be approximately right than precisely wrong', die aan de huidige fair value-tsunami ten grondslag ligt.