Nieuws 25 september 2024

Verbeterplan accountantssector is tien jaar oud

Precies tien jaar geleden, op 25 september 2014, bood de accountantssector aan de politiek het verbeterplan 'In het publiek belang' aan. Dat plan moest zorgen voor verbetering van de kwaliteit van de accountantscontrole en herstel van vertrouwen in het beroep.

Het accountantsberoep lag destijds al langer onder vuur, na een aantal boekhoudschandalen en discussies over de rol van de accountant tijdens de kredietcrisis. Maar een reeks nieuwe incidenten eind 2013 en begin 2014 halen de landelijke pers en stellen het accountantsberoep in een kwaad daglicht.

In reactie daarop geeft de toenmalige minister Jeroen Dijsselbloem van Financiën in mei 2014 het beroep een laatste kans om zelf orde op zaken te stellen. Na de zomer van dat jaar moet er een verbeterplan voor de sector liggen; enerzijds om het geschonden vertrouwen te herstellen, maar ook om de kwaliteit van de controlepraktijk te verbeteren.

In de zomermaanden van 2014 stort de Werkgroep Toekomst Accountantsberoep, bestaande uit zeven jonge accountants, zich op die opdracht, onder supervisie van een stuurgroep. Op 25 september 2014 presenteert de werkgroep in perscentrum Nieuwspoort in Den Haag het rapport In het publiek belang. Pieter Duisenberg, destijds voorzitter van de vaste Kamercommissie van Financiën, krijgt het rapport aangeboden.

53 maatregelen

Het plan bevat liefst 53 maatregelen voor de sector, die deels betrekking hebben op de individuele accountant, deels op accountantsorganisaties en deels op beroepsorganisatie NBA. De allereerste van de 53 maatregelen is ook één van de bekendste: invoering van een beroepseed, die met terugwerkende kracht door alle actieve accountants moet worden afgelegd.

Ook maatregelen als het instellen van een raad van commissarissen bij de grotere accountantsorganisaties, het oprichten van een wetenschappelijk onderzoeksinstituut (FAR) en een clawback-regeling voor partners die in hun controletaak steken laten vallen, springen in het oog. De NBA richt een online dashboard in om de invoering van de maatregelen door de kantoren te monitoren en er komt een Monitoring Commissie Accountancy (MCA), die in de jaren erna bij herhaling kritisch rapporteert over de voortgang en daarbij wicked problems benoemt, die de sector maar moeilijk kan aanpakken.

Zowel vanuit de politiek, de samenleving als de sector zelf wordt positief gereageerd op het rapport In het publiek belang. "Als ons een jaar geleden was verteld wat nu in dit rapport zou staan, hadden we het niet geloofd", zo klinkt het vanuit de AFM. Maar de toezichthouder komt op precies dezelfde septemberdag in 2014 wel met een nieuw, kritisch rapport over de controlekwaliteit van accountantskantoren. Daarmee wordt 25 september 2014 een dag vol publiciteit rondom het accountantsvak. Het verbeterplan haalt het 8 uur-journaal.   

Stuurgroep

Van het rapport In het publiek belang verschijnt later een afgeleide versie, speciaal voor kantoren met een reguliere AFM-vergunning. Als vervolgstap rondom de invoering van de maatregelen werken de grote accountantsorganisaties, SRA en NBA sinds 2017 samen in de Stuurgroep Publiek Belang. Deze stuurgroep publiceert medio 2017 een Veranderagenda Audit, die daarna enkele keren wordt aangescherpt.

Maar de voortgang van de verbeteringen gaat de politiek niet snel genoeg, reden waarom toenmalig minister Wopke Hoekstra van Financiën in november 2018 tijdens de Accountantsdag onverwachts een nieuwe commissie aankondigt, die moet bezien welke extra maatregelen nodig zijn om de kwaliteit van wettelijke controles te verbeteren.

Na een jaar onderzoek presenteert die Commissie toekomst accountancysector (Cta) begin 2020 haar aanbevelingen, waarna de minister twee kwartiermakers aanstelt die de verbeterslag in de sector moeten aanjagen. Eind 2023 komen die met hun bevindingen. De bal ligt nu weer bij de sector zelf.

Hoewel er nog altijd ruimte is voor verbetering, is men het er over eens dat de kwaliteit van de controles in de afgelopen tien jaar duidelijk is verbeterd. Maar ondertussen heeft het accountantsberoep last van een nieuwe affaire, die opnieuw afbreuk doet aan het vertrouwen: de examenfraude.

Artikel

In het juninummer 2024 van het magazine Accountant staat Irene Kramer uitgebreid stil bij de verschijning van het rapport In het publiek belang en de ontwikkelingen daarna. Zijn we terug bij af, zo vraagt zij zich af. "Nee, maar stakeholders stellen wel dat externe druk nodig is om een duurzaam hoog niveau te bereiken en het gaat ze ook niet snel genoeg."

Volgens Kramer is de les uit 2014 voor het beroep anno nu: "Met verve oppakken die handschoen, liefst met meer snelheid en iets minder maatregelen. Hoewel: Voor iedere accountant die in 2014 professioneel actief was, zal 53 toch een 'magisch' getal blijven."

• Irene Kramer: 'In het publiek belang, tien jaar later'
• Rapport 'In het publiek belang' (pdf)