Nieuws 29 augustus 2024

PwC: 'Ondernemingsklimaat verslechtert sinds 2018'

In de afgelopen vijf jaar is het ondernemingsklimaat in Nederland minder aantrekkelijk geworden voor bedrijven. Vooral in de afgelopen twee jaar is een scherpe daling te zien. Nederland doet het nog wel beter dan de directe buurlanden.

Dat blijkt uit de eerste Business Climate Heatmap van PwC, een onderzoek naar het ondernemingsklimaat in Nederland vanaf 2013 tot 2023.

Tussen 2013 en 2018 was juist een verbetering zichtbaar, maar inmiddels is Nederland volgens het onderzoek weer teruggezakt naar het niveau van 2013. Overigens is die daling vaak nog erger in andere landen die PwC onderzocht, behalve in Denemarken en Zwitserland.

PwC keek naar zestig indicatoren in Nederland, België, Denemarken, Frankrijk, Duitsland, Luxemburg, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. Op basis van de gemiddelde relatieve score van alle ondernemingsklimaatindicatoren per land staat Denemarken op de eerste plaats, gevolgd door Zwitserland en Nederland.

De situatie is nog niet "alarmerend" volgens Barbara Baarsma, hoofdeconoom van PwC Nederland. "Maar ook vergeleken met andere landen zie je dat sinds 2018 het ondernemingsklimaat is verslechterd. Daarbij komt dat Nederland gunstig blijft afsteken tegen landen die nog grotere problemen kennen, denk aan de VK met Brexit of de afhankelijkheid van Russisch gas in Duitsland. In die zin is de relatieve positie van het Nederlandse ondernemingsklimaat geholpen door grotere problemen elders."

Beleidskeuzes

Nederland is wel duidelijk terrein aan het verliezen ten opzichte van Denemarken en Zwitserland. Zwitserland is altijd al een koploper, maar de Denen blijken volgens Baarsma vooral te profiteren van het inzetten van een aantal succesvolle beleidsinstrumenten. "Je ziet dat terug in de arbeidsproductiviteit. Die sukkelt bij ons voort met een steeds verder dalende groei. In Denemarken ziet dat er beter uit. Ze besteden daar heel veel geld aan onderwijs, ze zetten in op een leven lang leren. En er is een goede balans tussen sociale zekerheid en werk. Voor de werkgevers zijn de risico’s van het in vaste dienst nemen van werknemers kleiner. Uitgaven aan onderzoek en ontwikkeling liggen ook op een relatief hoog peil", zegt Baarsma in een interview met het FD.

Baarsma is kritisch op het aangekondigde beleid van het nieuwe kabinet op die thema's. "Als het gaat om hoger onderwijs en innovatie: precies daarop bezuinigt het nieuwe kabinet, in plaats van er extra in te investeren. Overigens doen we met de heatmap geen beleidsaanbevelingen. Het is een middel om die aanbevelingen op te baseren."

Volgens het onderzoek is een van de grootste pijnpunten in Nederland de effectiviteit van de overheid, met in het bijzonder de voorspelbaarheid van het beleid. Volgens Baarsma willen bedrijven best investeren, maar is reguleringszekerheid een belangrijke voorwaarde om bedrijven over de streep te trekken.

Genuanceerde discussie

Volgens Baarsma biedt de heatmap een breder perspectief op het ondernemingsklimaat, wat een genuanceerde discussie faciliteert over het onderwerp. "Het laat zien dat er niet één factor, maar een combinatie van factoren bepalend is voor het ondernemingsklimaat. De regering heeft de ambitie uitgesproken om in de top vijf van ranglijstjes te blijven staan. Deze heatmap maakt duidelijk waar de mogelijkheden tot verbetering zitten. Het geeft bedrijven, politici en beleidsmakers een handvat om de voortgang van het ondernemingsbeleid te monitoren."

Agnes Koops, voorzitter van de raad van bestuur bij PwC Nederland, zegt ook in gesprekken met klanten te ervaren dat het ondernemingsklimaat in de laatste jaren onder druk staat. "We zien dit ook terug in het maatschappelijk debat hierover. Wij vinden het belangrijk een bijdrage te leveren aan dit debat door feiten en cijfers te delen, en zo een brug te slaan tussen overheid en bedrijfsleven."

Groei geen doel op zich

Baarsma onderstreept ook het belang van een goed ondernemingsklimaat voor de toekomst. "Het gaat over de omgeving waarin bedrijven, binnen de grenzen van de aarde, kunnen investeren, innoveren en groeien. Een goed ondernemingsklimaat leidt tot meer groei. Groei is geen doel op zich, maar een middel om ook op de langere termijn investeringen te kunnen blijven doen in bijvoorbeeld infrastructuur en verduurzaming en om de oplopende kosten te betalen van een vergrijzende samenleving."

• Business Climate Heatmap: Measuring Dutch Business Climate Trends