Nieuws 17 mei 2024

NBA-bestuur: 'Bestaande wetgeving biedt genoeg ruimte voor transparantie accountants'

Voor de maatschappelijke wens om meer transparantie van accountants, biedt de bestaande regelgeving voldoende handvatten. Met die conclusie sluit de NBA de discussie over transparantie en geheimhouding af.

Wilbert Geijtenbeek

Accountants hebben voldoende middelen voor transparantie, binnen de huidige wet- en regelgeving. Dat concludeerde het NBA-bestuur in de bestuursvergadering van begin mei. Het besluit vormt wat de NBA betreft het sluitstuk van een jarenlange discussie over de maatschappelijke roep om meer transparantie van de accountant, die op zijn of haar beurt gebonden is aan de geheimhoudingsplicht. In de spanning tussen beide waarden weerklinkt geregeld de kritiek dat accountants zich verschuilen achter hun beroepsgeheim.

In de ogen van NBA-voorzitter Kris Douma is dat een valse tegenstelling. “Aan de dilemma’s tussen geheimhouding en transparantie gaat één beginsel vooraf: dat jaarrekening en jaarverslag een getrouw beeld moeten geven en dat geheimhouding dus nooit een belemmering mag zijn voor de accountant om op enigerlei wijze opvolging te geven aan bevindingen die een aantasting vormen van dat getrouw beeld.” Douma vervolgt: “We hebben wel nadrukkelijker aan willen geven welke stappen je als controlerend accountant kunt nemen, als je bevindingen niet stroken met de voorstelling van de gecontroleerde onderneming. En dat de accountant zo nodig stappen op de ‘escalatieladder’ kan toepassen.”

Discussienotitie

De discussie over transparantie en geheimhouding laaide eind 2021 weer op, na publicatie van Standaard 700 over fraudewaarnemingen. Accountants moeten sindsdien in hun verklaring toelichten welke werkzaamheden zij op het gebied van fraude hebben verricht.

Eind 2023 publiceerde de projectgroep ‘Transparantie en Geheimhouding’, onder voorzitterschap van advocaat Hendrik Jan Biemond, de discussienotitie ‘Geheimhouding ontrafeld’. In de vijftien reacties die de consultatieronde voortbracht, bleek het schisma tussen de precieze accountants en meer rekkelijke stakeholders, zoals de AFM en belangenbehartigers van investeerders. In diezelfde geest werd in januari een drukbezochte rondetafeldiscussie bij de NBA gevoerd.

Precieze interpretatie

Eerder sprak de NBA uit dat de accountant ook eventuele bevindingen zou gaan melden. Dat advies is geparkeerd, totdat Standaard 700 wordt geëvalueerd.

De NBA kiest nu voor de precieze lezing. Het bestuur stelt voorop dat de plicht tot het publiceren van een juist en volledig bestuursverslag bij de gecontroleerde organisatie ligt en benadrukt de rol van de accountant als controleur van de jaarrekening; het materieel getrouwe beeld. “Als de accountant vanuit de vereiste professioneel-kritische instelling constateert dat er door de gecontroleerde organisatie onvolledige of onjuiste informatie wordt gerapporteerd die (kwantitatief, dan wel kwalitatief) materieel van aard is en dus het ‘getrouw beeld’ raakt, dan heeft de accountant ten behoeve van het ‘maatschappelijk verkeer’ de verantwoordelijkheid om aan die constatering c.q. bevinding (nader te bepalen hoe en wat) opvolging te geven.”

Dat laatste betekent volgens het bestuur niet dat de accountant op eigen initiatief de ontbrekende of correcte informatie publiekelijk onthult. “Eerst beweegt de accountant de organisatie ertoe om zelf transparant te zijn: in eerste instantie door via het bestuur van de organisatie, eventueel via (auditcommissie van) de raad van commissarissen of raad van toezicht de relevante informatie op te laten nemen in de jaarrekening of het bestuursverslag”, zo stelt het bestuursbesluit. “Mocht de organisatie dat weigeren, maar de accountant blijft van mening dat het getrouw beeld wordt geraakt, dan onthoudt de accountant zich (vooralsnog) van het verstrekken van een goedkeurende verklaring en zet de accountant ‘in het publiek belang’ gepaste vervolgstappen om (tenzij bevoegde partijen in de justitiële keten dat verbieden) het ‘maatschappelijk verkeer’ te informeren.”

‘Voldoende ruimte’

Die vervolgstappen zijn voor accountants geen onbekende: uitstel van de afgifte van een verklaring, afgifte van een verklaring met beperking(en) ofwel bevindingen, een oordeelonthouding of beëindiging van de opdracht. Hoewel belanghebbenden tijdens de discussie opriepen tot meer mogelijkheden, concludeert het NBA-bestuur al met al dat de bestaande wet- en regelgeving “voldoende ruimte biedt”. Het bestuur “acht het vooralsnog niet nodig om daarvoor de regelgeving aan te passen”.

Dat laatste heeft de NBA aan het College voor Beroepsreglementering gevraagd; nieuwe regelgeving is niet nodig. Maar het bestuur vraagt het CB ook om te beoordelen of de beroepsreglementering nog nader moet worden verduidelijkt, bijvoorbeeld door een handreiking en/of nadere toelichting.

NBA-bestuurslid Aleks Kayhan benadrukt dat geheimhouding een fundamenteel beginsel is, juist om de accountant te helpen de controle uit te kunnen voeren in het publiek belang. “In Forever Young zingt Bob Dylan ‘May you have a strong foundation when the winds of changes shift’. Als accountants hebben wij dat stevige fundament: de vaktechnische internationale en Nederlandse spelregels zijn glashelder. Het gaat erom accountants te equiperen, beschermen, helpen en wegwijs te maken in het speelveld van wet- en regelgeving.”

Meer communicatiemogelijkheden

Belangenbehartiger van institutionele beleggers Eumedion vroeg om meer mogelijkheden om de accountant voorafgaand aan aandeelhoudersvergaderingen te vragen om een toelichting op diens verklaring.

Het NBA-bestuur vindt dat de accountant in beginsel niet op zo’n verzoek tot toelichting op de verklaring in moet gaan. Wel ziet het bestuur als eventuele mogelijkheid dat de onderneming vragen van beleggers over de verklaring schriftelijk doorgeeft aan de accountant, die deze ook schriftelijk aan de onderneming beantwoordt, waarna de onderneming dit openbaar publiceert.

De accountant moet overigens wel acteren als de onderneming tussen publicatie van de jaarrekening en de aandeelhoudersvergadering publiekelijk misleidende informatie verschaft.

Douma is tevreden met de afronding. “Ik ben blij dat een slopend traject om de regels aan te passen niet nodig is gebleken. Uiteindelijk komt het gewoon aan op onze rolopvatting: het vraagt van ons de juiste professioneel-kritische houding richting de gecontroleerde organisatie. Geheimhouding mag niet in de weg staan dat een door de accountant getekende jaarrekening inderdaad een getrouw beeld geeft van de situatie van de onderneming.”

Besluit NBA-bestuur over transparantie en geheimhouding accountant