Nieuws 05 april 2024

VWS hield extra onderzoek Grant Thornton naar 'mondkapjesdeal' tegen

Het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) heeft begin 2021 uitgebreid forensisch onderzoek door Grant Thornton, naar de winst van Sywert van Lienden en partners bij de gemaakte ‘mondkapjesdeal’ met de overheid, tegengehouden.

Dat blijkt uit nieuwe interne documenten, die VWS openbaar heeft gemaakt. Het ministerie vroeg forensisch accountants van Grant Thornton in februari 2021 onderzoek te doen naar de transactie, nadat zowel KPMG als EY al melding hadden gemaakt van mogelijke onregelmatigheden. De 'mondkapjesdeal'  was destijds nog niet publiek bekend.

Voor de levering van Chinese mondkapjes door Sywert van Lienden betaalde de overheid in 2020 100 miljoen euro, voor de opdracht tot levering van 40 miljoen mondkapjes in april 2020, kort na de start van de coronapandemie. Toenmalig VWS-minister Hugo de Jonge, partijgenoot van Van Lienden, had intern op de transactie aangedrongen.

Van Lienden en zijn twee zakenpartners verdienden daar via hun bedrijf Relief Goods Alliance zelf ongeveer 30 miljoen aan, terwijl ze vooraf zeiden geen winstoogmerk te hebben. Er loopt over deze omstreden kwestie zowel een civiele rechtszaak als een strafrechtelijke procedure. Op 22 april begint bij de rechtbank in Amsterdam de civiele zaak.

Oneigenlijke druk

NRC meldt in een reconstructie dat een voorstel van Grant Thornton op 10 februari 2021 naar VWS werd gestuurd, waarbij door de forensisch accountants zou worden onderzocht of de transactie met Van Lienden onder "oneigenlijke druk" tot stand was gekomen. "Meerdere betrokkenen bij landelijk inkoopconsortium LCH waren tegen de deal geweest, VWS had deze erdoor gedrukt", aldus NRC.

Grant Thornton kreeg aanvankelijk akkoord voor een onderzoeksbudget van 100.000 euro. Het onderzoeksrapport zou daarbij niet openbaar worden en alleen met direct betrokken partijen worden gedeeld, aldus NRC.

Een verzoek van het kantoor om uitgebreider onderzoek te doen naar de gemaakte winst leidde bij VWS tot interne discussies en meerdere gesprekken met Grant Thornton, zo blijkt volgens de krant uit de vrijgegeven documenten. "Het ministerie leek vooral te vrezen dat de deal daarmee in de openbaarheid zou kunnen komen." Dus kwam de uitbreiding van het onderzoek er niet.

VWS maakte het rapport van Grant Thornton later, in juni 2021, toch openbaar, nadat de mondkapjesdeal in de publiciteit was gekomen. Grant Thornton stelde in het rapport dat er "geen indicaties" waren voor mogelijke integriteitsschendingen rond het aangaan van de overeenkomst. 

Openbaar

Het ministerie van VWS maakte op 3 april jl. opnieuw een grote hoeveelheid interne documenten openbaar, die betrekking hebben op de coronacrisis. Het departement plaatste in totaal 5.160 documenten op de site, die samen 8.829 pagina's bevatten. Aanleiding zijn verzoeken die onder meer media hebben gedaan op basis van de Wet open overheid (Woo).

Dit keer gaat het om informatie over de inkoop van persoonlijke beschermingsmiddelen, waarover veel ophef ontstond, zoals de mondkapjesdeal met Van Lienden. Eerder gingen grote hoeveelheden documenten tegelijkertijd naar buiten die betrekking hadden op vaccinaties en coronatesten.

Achter

De vrijgegeven documenten zijn mails, rapporten en verslagen "over de omstandigheden, interne communicatie en werkwijzen tijdens de coronaperiode", stelt demissionair zorgminister Conny Helder in een Kamerbrief. De informatie loopt van februari 2020 - toen de pandemie uitbrak - tot aan november 2022.

VWS loopt flink achter met het vrijgeven van interne documenten, bleek al eerder. Omdat aan Woo-verzoeken wettelijke termijnen zijn gekoppeld, moet het departement maandelijks duizenden euro's betalen aan de indieners van de verzoeken.

Bij elkaar heeft VWS al voor 677.000 euro aan dwangsommen betaald voor nog niet afgehandelde verzoeken. Alleen het ministerie van Financiën is nog trager met het reageren op Woo-verzoeken.