Nieuws 10 april 2024

PCAOB beboet KPMG Nederland voor 25 miljoen dollar wegens examenfraude

De Amerikaanse toezichthouder PCAOB legt KPMG Accountants Nederland een boete op van 25 miljoen dollar, in verband met examenfraude en de wijze van omgaan daarmee. De inmiddels opgestapte oud-bestuurder Marc Hogeboom krijgt een levenslange ban van de PCAOB en wordt beboet met een bedrag van 150.000 dollar, wegens zijn rol in de kwestie.

De Public Company Accounting Oversight Board (PCAOB) meldt de boetes op de eigen website. Het gaat om de grootste boete die de PCAOB ooit heeft opgelegd, zo bericht de Amerikaanse toezichthouder. Bij KPMG is door honderden professionals examenfraude gepleegd, waaronder partners en ook het hoofd van de assurancepraktijk, stelt de PCAOB.

Onder de pet

In de praktijk ging het om een wijdverbreide uitwisseling van vragen en antwoorden bij (verplichte) toetsen en examens, in een cultuur waarbij grootschalige examenfraude kon ontstaan en lang voortduurde, aldus de toezichthouder.

KPMG wordt door de PCAOB nadrukkelijk ook verweten de zaak lang onder de pet te hebben gehouden. Gedurende minimaal vijf jaar hebben honderden professionals gefraudeerd bij het maken van examens, maar KPMG zou daarover tegenover de toezichthouder bij herhaling onjuiste informatie hebben verstrekt.

Zo was intern al in juni 2020 bekend dat antwoorden op toetsen werden gedeeld, maar onderzocht KPMG dat niet nader, totdat in de zomer van 2022 een klokkenluider hiervan melding maakte.

Schorsing voor Hogeboom

De PCAOB legt Marc Hogeboom, voormalig hoofd van de accountantspraktijk van KPMG, een levenslange schorsing op. Hij kan daardoor geen controles meer verrichten bij organisaties die onder PCAOB-toezicht vallen.

Daarnaast krijgt Hogeboom een boete opgelegd van 150.000 dollar. Hij zou zich ook persoonlijk schuldig hebben gemaakt aan het delen van antwoorden van interne toetsen, zo meldt de Amerikaanse toezichthouder. Tot nu toe was alleen bekend dat Hogeboom was teruggetreden om zijn verantwoordelijkheid voor de kwestie te nemen.

Ook gaat KPMG de interne kwaliteitscontroles tegen het licht houden en verbeteren. Over het navolgen van de regels en procedures zal het kantoor verslag doen aan de PCAOB.

Schaden van vertrouwen

AFM-bestuurder Hanzo van Beusekom geeft aan dat technisch gesproken sprake is van een schikking van KPMG met de Amerikaanse toezichthouder, die wordt betaald door de Nederlandse partners van KPMG. Zowel KPMG als Hogeboom hebben ingestemd met het genoemde schikkingsbedrag, zonder de beschuldigingen toe te geven of te ontkennen.

De PCAOB zal het boetebedrag gebruiken voor trainingsprogramma's. De AFM heeft zelf niet de mogelijkheid om een dergelijke schikking aan te bieden, daarom is in overleg met de PCAOB hiertoe besloten. Dat zorgt ook voor een "sterk signaal" naar het beroep en de samenleving.

Van Beusekom benadrukt dat "accountants moeten beseffen dat hun core business het toevoegen van vertrouwen is, dat kan niet geloofwaardig wanneer hun eigen integriteit en vakbekwaamheid ter discussie staat". De hele kwestie doet "zeker geen goed voor de reputatie van KPMG en de Nederlandse auditprofessie, laat dat helder zijn", aldus de AFM-bestuurder.

De omgang met de examenfraude legde volgens de AFM "het onvermogen bloot om effectief een ethische cultuur te bevorderen met betrekking tot het oneigenlijk delen van antwoorden en het monitoren van het systeem van kwaliteitscontrole dat hierop is gericht".

Van Beusekom snapt ook dat er wordt gevraagd om tuchtrechtelijke maatregelen naar betrokken accountants, maar "die verantwoordelijkheid legt de AFM bij de NBA en de kantoren", stelt hij. "Wij gaan zelf niet pushen richting tuchtrecht, maar snappen dat de NBA en de kantoren een lastig gesprek te voeren hebben."

Nieuws over de onderzoeken bij andere accountantskantoren rondom examenfraude verwacht hij pas in de loop van 2024. Na een verzoek vanuit de AFM lopen interne onderzoeken bij alle zes Nederlandse oob-kantoren. 

Toezicht door AFM op KPMG

De AFM houdt de komende tijd verscherpt toezicht op KPMG Accountants Nederland. Daarbij gaat het om een analyse van de hoofdoorzaken, het vaststellen van beleid en procedures om het ongepast delen van antwoorden binnen de organisatie te voorkomen en het opsporen en onderzoeken van verdere passende veranderingen in de bedrijfscultuur.

Volgens Van Beusekom is het “belangrijk om echt te begrijpen hoe dit heeft kunnen ontstaan, ook om te kijken of er nog andere blinde vlekken zitten in de bedrijfscultuur. Zodat dit moment ten volle kan worden benut om hier lessen uit te trekken voor de toekomst”. De PCAOB en de AFM werken volgens Van Beusekom goed samen bij het toezicht op accountantsorganisaties.

Reactie KPMG

KPMG erkent in een reactie dat, tenminste vanaf oktober 2017, ruim vijfhonderd personen betrokken zijn geweest bij "onethisch gedrag ten aanzien van het toetsen van de trainingen, waaronder het versturen of ontvangen van antwoorden van toetsen of elkaar hebben geholpen bij het maken van toetsen". De schikking met de Amerikaanse toezichthouder "weerspiegelt dat KPMG Nederland verschillende PCAOB-regels heeft geschonden".

Stephanie Hottenhuis, ceo van KPMG Nederland, noemt de conclusies "beschamend"  en de boete fors. "Het spijt mij zeer dat dit foute gedrag heeft plaatsgevonden binnen onze organisatie. We bieden onze verontschuldigingen hiervoor aan bij onze klanten en stakeholders." 

Volgens KPMG is inmiddels aan medewerkers "van alle niveaus van senioriteit", die na onderzoek betrokken bleken bij het delen van antwoorden, sanctiemaatregelen opgelegd. Voor een aantal betekende dit het vertrek uit de organisatie.

"Na een tweede klokkenluidersmelding, onder andere met betrekking tot een lid van de raad van bestuur, zijn alle leden van de raad van bestuur en de raad van commissarissen onderworpen aan aanvullend persoonlijk onderzoek naar deelname aan het delen van antwoorden", zo stelt het kantoor. "Naar aanleiding hiervan heeft het voormalig hoofd assurance de firma als partner moeten verlaten, nadat hij eerder al was opgestapt als lid van de raad van bestuur. De toenmalige voorzitter van de raad van commissarissen vertelde zelf dat hij een deel van een toets heeft laten afmaken en trad daarom af."

Herstelmaatregelen

KPMG heeft naar eigen zeggen inmiddels "verschillende gerichte herstelmaatregelen" genomen en werkt aan verdere verbeteringen op het gebied van beleid en procedures die betrekking hebben op het toetsen van verplichte trainingen en de interne cultuur. De AFM houdt verscherpt toezicht op dat herstelproces. Ook zal de raad van commissarissen van KPMG Nederland een en ander nauwlettend monitoren.

Hottenhuis spreekt van een "harde les". KPMG Nederland moedigt volgens haar "iedereen binnen de organisatie" aan om elkaar en de leiding aan te spreken of onethisch handelen ter discussie te stellen. "Dat dit heeft kunnen gebeuren is fout en onacceptabel, zeker gegeven onze maatschappelijke taak, we moeten hiervan leren."

KPMG is volgens de ceo inmiddels met een aanvullend cultuurprogramma gestart, voor alle teams binnen de organisatie.

• Persbericht AFM
• Persbericht PCAOB
• Officiële maatregelen van de PCAOB tegen KPMG