Nieuws 22 maart 2024

AFM wil meer diepgang bij opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordeling

De diepgang van opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen (OKB's) laat te wensen over. Dat blijkt uit onderzoek van de Autoriteit Financiële Markten (AFM) bij 21 accountantsorganisaties, waaronder ook de zes Nederlandse oob-kantoren.

Accountantsorganisaties voeren opdrachtgerichte kwaliteitsbeoordelingen uit, om de kwaliteit van hun wettelijke controles te toetsen. Maar de kwaliteit van die OKB's zelf moet beter en het OKB-beleid is met name bij reguliere vergunninghouders vaak niet op orde, aldus de AFM.

Bij een OKB voert een onafhankelijke accountant een objectieve beoordeling uit op de werkzaamheden van de externe accountant. Deze preventieve kwaliteitswaarborg wordt vooral ingezet bij risicovolle controles en is verplicht bij de controle van organisaties van openbaar belang (oob's). Dat gebeurt ongeveer drieduizend keer per jaar, bij gemiddeld vijftien procent van alle wettelijke controles. 

"Uitgangspunt van een OKB is: Wat is er door het controleteam aan werk gedaan?", legt Sietze de Leeuw, manager thematisch onderzoek bij de AFM, uit. "Het is preventief onderzoek, dat een team de gelegenheid moet geven om nog aanvullend werk te doen, zaken aan te passen. Dat betekent ook dat daarvoor voldoende tijd moet zijn." Hij spreekt van een "belangrijke waarborg", die indirect raakt aan de kwaliteit van de accountantscontrole zelf. 

Onvoldoende

Uit het AFM-onderzoek blijkt dat de OKB als kwaliteitswaarborg nog onvoldoende functioneert. De toezichthouder bekeek in totaal 52 OKB's, waarvan 30 bij reguliere vergunninghouders. Bij liefst 26 van die 30 schoot de diepgang tekort; bij 25 daarvan bood de OKB onvoldoende waarborg dat de verkregen controle-informatie genoeg was om het oordeel van de externe accountant te onderbouwen.

In vijf gevallen werden de resultaten van de OKB ook niet besproken met de externe accountant. In drie gevallen was de OKB nog niet afgerond op het moment van de afgifte van de controleverklaring, terwijl dat wettelijk verplicht is.

Bij de zes Nederlandse oob-accountantsorganisaties schoten negen van de 22 onderzochte OKB’s tekort; in zes gevallen ging het daarbij ook om onvoldoende waarborg bij de verkregen controle-informatie.

OKB-beleid

Doel van het AFM-onderzoek is vooral om de beoordeling van OKB'ers scherper en diepgaander te maken, aldus projectleider Ilse Janssen. “Welke vragen heeft de OKB'er gesteld en hoe zijn die opgevolgd?”

Met name bij de accountantsorganisaties met een reguliere vergunning (door de AFM aangeduid als 'AO’s-RV') moet het beleid voor de OKB worden verbeterd; bij dertien van de vijftien onderzochte partijen is het volgens de toezichthouder nu niet goed.

Ook vraagt de AFM bij de reguliere vergunninghouders aandacht voor de deskundigheid en betrokkenheid van de OKB’er. Het merendeel van de oob-kantoren heeft het beleid voor de OKB wel op orde, evenals de deskundigheid daarvan. 

Reflectiegesprekken en webinars

In het AFM-rapport ‘De diepte in’ zijn de belangrijkste verbeterpunten en goede praktijkvoorbeelden opgenomen. “Die best practices bieden handvatten om het beter te doen”, stelt Janssen.

De uitkomsten van het onderzoek zijn sectorbreed besproken. Eerst hebben de organisaties die zijn onderzocht een rapportage met bevindingen ontvangen van de AFM, gevolgd door een reflectiegesprek. “Kantoren moeten daaruit lering trekken om de OKB op een hoger niveau te krijgen”, meent De Leeuw.

Ook zijn rondetafelsessies en webinars georganiseerd, waarbij goede voorbeelden onderling zijn gedeeld. Als laatste stap gaat de AFM nu met haar rapport naar buiten. “Dit helpt accountantsorganisaties om hierop in te zoomen, we geven handvatten aan de kantoren”, aldus Ilse Janssen. “Zij zijn nu aan zet om de diepte in te gaan.”

Het AFM-onderzoek had grotendeels betrekking op OKB’s bij het boekjaar 2022; het onderzoek van de toezichthouder liep uiteindelijk tot en met eind 2023. De AFM blijft de kwaliteitsverbetering van de OKB actief volgen en stemt zo nodig haar toezichtactiviteiten hierop af.

AFM-rapport over OKB’s ‘De diepte in’