Nieuws 15 november 2024

AFM: Accountantskantoren lopen risico's rondom integriteit, digitalisering, duurzaamheid en fraude

Integriteitsincidenten bij meerdere accountantsorganisaties, zoals examenfraude, raken aan de integriteit van accountants. Ook thema's als de krappe arbeidsmarkt, digitalisering, de rol van accountants bij fraude en nieuwe werkzaamheden in het kader van de CSRD vragen om aandacht.

Dat stelt de Autoriteit Financiële Markten (AFM) in de jongste editie van haar jaarlijkse Trendzicht-rapport. Net als voor andere sectoren heeft de toezichthouder voor het accountantsberoep de belangrijkste risico's in een 'Risicokaart Accountancy en verslaggeving' zichtbaar gemaakt.

Examenfraude in de accountancysector raakt aan de integriteit van accountants, schrijft de AFM, die de grote accountantsorganisaties eerder vroeg om intern onderzoek te doen. "Het is aan de accountantsorganisaties zelf om examenfraude te voorkomen, eventuele misstanden op te sporen en aan te pakken." De AFM houdt daar toezicht op. In de publicatie wordt de samenwerking met de Amerikaanse toezichthouder PCAOB daarbij niet genoemd.

Consolidatie

Het aantal accountantsorganisaties met een AFM-vergunning toont een dalende trend door fusies, overnames en accountantsorganisaties die ermee stoppen. In 2013 telde de markt nog 428 kantoren met een AFM-vergunning, vorig jaar waren dat er nog maar 223. Dat betekent een groter aantal wettelijke controles per accountantsorganisatie, waarschuwt de toezichthouder.

De verwachting is dat de consolidatie zich de komende jaren gestaag zal voortzetten, waarbij private equity ook een prominente rol speelt. "Grove schattingen geven aan dat op termijn tot een derde van de markt in handen kan zijn van private equity partijen", aldus de AFM, die opnieuw waarschuwt voor risico's voor de controlekwaliteit door de opkomst van private investeerders.

Digitalisering

Digitalisering raakt de accountancysector "langs drie assen", meent de AFM: de gecontroleerde onderneming, de wettelijke controle en de accountancyorganisatie zelf. Verwachting is dat accountantsorganisaties een inhaalslag maken in het gebruik van data-analyse, ook bij wettelijke controles. Volgens de toezichthouder zijn accountantsorganisaties zelf "een interessant doelwit voor cyber­criminelen, terwijl tegelijkertijd het zicht op de cyberweerbaarheid beperkt is".

Accountants moeten, gezien het oplopend aantal faillissementen, nadrukkelijk aandacht hebben voor discontinuïteitsrisico's. Ook aandacht voor frauderisico's bij gecontroleerde ondernemingen blijft belangrijk, stelt de AFM. "Accountantsorganisaties hebben een belangrijke poortwachtersrol bij het detecteren van fraude. Fraude wordt hier in brede zin opgevat. Het gaat dus niet alleen om financiële fraude, maar bijvoorbeeld ook om greenwashing."

De toezichthouder constateerder eerder al dat accountantskantoren nog een slag moeten maken ten aanzien van de kwaliteit van de frauderisicoanalyse. "Daarnaast kunnen accountantsorganisaties hun poortwachtersrol misbruiken door bewust fraude te faciliteren."

CSRD

Ook wijst de AFM op risico's rondom duurzaamheidsverslaggeving in het kader van de CSRD-richtlijn. "Het is voor uitgevende instellingen een grote uitdaging transparant en betrouwbaar over duurzaamheidsprestaties te apporteren en voor accountantsorganisaties om daar (limited) assurance bij te verlenen", aldus de toezichthouder. 

Recent zei AFM-voorzitter Laura van Geest in haar keynote tijdens de CSRD Day ook al dat de AFM de komende tijd goed gaat letten op de wijze waarop accountants omgaan met duurzaamheidsverslaggeving van grote (beursgenoteerde) ondernemingen. Accountants moeten daarbij transparant zijn en "lef tonen", stelde Van Geest.

Arbeidsmarkt

Verder is de krappe arbeidsmarkt een zorgpunt, schrijft de toezichthouder in de publicatie. Ruim de helft van de accountantsorganisaties heeft te maken met personeelstekorten, aldus de AFM. Tegelijk neemt de vraag naar controle-en assurancewerk toe, ook door de implementatie van de CSRD en een groeiende behoefte aan IT-assurance. Verwachting is dat het tekort aan personeel de komende jaren zal aanhouden.

Accountantsorganisaties besteden mede daardoor in toenemende mate controlewerkzaamheden uit aan buitenlandse entiteiten, ziet de AFM. "Het is belangrijk dat zij de risico's hiervan beheersen."

Andere ontwikkelingen

Ondanks gunstige economische vooruitzichten kan de rust op de financiële markten snel omslaan, waarschuwt de AFM verder in het Trendzicht-rapport. Hoewel de inflatie daalt, blijft de economische groei beperkt.

Nederlandse huishoudens hebben zich weerbaar getoond tegen stijgende inflatie en rentes, mede dankzij overheidssteun na de uitbraak van de coronapandemie en de energiecrisis. Er moet wel aandacht blijven voor de financiële positie van kwetsbare huishoudens, vindt de AFM, bijvoorbeeld door de langetermijneffecten van hogere rentes op schulden en de kosten voor levensonderhoud.

Bepaalde groepen huishoudens zijn extra kwetsbaar, zoals die risicovol beleggen of grote persoonlijke leningen hebben. Zes op de tien Nederlanders hebben een consumptief krediet. Jongeren worden ook kwetsbaarder. Zij raken gewend aan schulden door het gebruik van diensten als gespreid betalen en nemen meer risico's door overmatig te handelen in bijvoorbeeld crypto's, stelt de toezichthouder.

Ruim zevenhonderdduizend huishoudens hebben problematische schulden, aldus de AFM, die spreekt van "een breed maatschappelijk probleem".

• AFM Trendzicht 2025