Nieuws 26 oktober 2023

WODC-rapport: 'Markt voor advocatenkantoren openbreken'

De bestaande bedrijfsstructuur in de advocatuur moet worden opengebroken, zodat ook andere partijen, zoals accountantskantoren, een advocatenpraktijk kunnen opzetten. De huidige regelgeving beperkt de wijze waarop advocaten hun onderneming mogen structureren.

Dat blijkt uit onderzoek van Erasmus Universiteit Rotterdam, in opdracht van het Wetenschappelijk Onderzoek- en Documentatiecentrum (WODC). Momenteel mogen niet-advocaten geen aandeelhouder of bestuurder zijn in een advocatenkantoor, om de onafhankelijkheid van advocaten te waarborgen. Maar externe investeerders kunnen mogelijk bijdragen aan betaalbare en goede juridische dienstverlening aan particulieren en kleine ondernemers, stelt het rapport.

Met duidelijke reguleringsdoelen en een onafhankelijke regelgever kunnen nieuwe vormen van juridische dienstverlening ruimte krijgen, meer mensen bedienen en worden ongewenste aanbieders tegelijk geweerd, menen de rapporteurs. Een vergunningplicht voor advocatenkantoren moet zorgen dat de kernwaarden van advocaten, zoals onafhankelijkheid en integriteit, geborgd blijven.

Andere landen

Het onderzoek vergelijkt Nederland ook met omringende landen. Zo bestaan in Engeland sinds 2012 alternatieve bedrijfsstructuren voor advocatenkantoren, zoals kapitaaldeelnemingen door derden en een grote variatie aan multidisciplinaire samenwerkingsvormen.

Dat zorgt voor meer keus voor consumenten in de soort aanbieders van advocatendiensten, inclusief online dienstverlening en aanbieders die zich op een groot consumentenpubliek richten. Ook Frankrijk en Duitsland kennen inmiddels meer mogelijkheden dan Nederland.

Innovatie

Volgens de onderzoekers kan Nederland meer ruimte bieden voor alternatieve bedrijfsstructuren, zoals samenwerkingsverbanden van advocaten met andere beroepsgroepen dan nu is toegestaan, of kapitaalinvesteringen door derden. Net als in de accountancy kunnen advocaten door extern kapitaal bijvoorbeeld meer ruimte krijgen om te investeren in ICT.

De huidige regels voor advocaten zetten een rem op bijvoorbeeld de prijs- en kwaliteitsontwikkeling, efficiëntie en innovatie. Aanbieders met een alternatieve bedrijfsstructuur zijn vaak innovatiever dan klassieke advocatenkantoren.

De bedrijfsmatige aanpak die externe investeerders vaak meebrengen, kan aan het werk van advocaten goede impulsen geven voor structureel betere en betaalbare dienstverlening, aldus het rapport. Tegelijk stellen de onderzoekers dat niet alle bedrijfsvormen zo maar mogelijk zijn. De advocatuur zou voorrang kunnen gegeven aan initiatieven die de toegang tot het recht verbeteren voor meer mensen in de samenleving.

Toezicht

Ook moet eerst worden onderzocht of bedrijfsvormen die maatschappelijk aantrekkelijk lijken niet onbedoeld negatief uitpakken. Bij de discussie over alternatieve bedrijfsvormen is van belang dat de kernwaarden van en het toezicht op de advocatuur voldoende kunnen worden geborgd.

De onderzoekers doen daarvoor een aantal aanbevelingen. Zo kan een Onafhankelijke Toezichthouder Advocatuur (OTA), die de minister voor Rechtsbescherming recent voorstelde, bevoegd worden om voor de advocatuur ook regels vast te stellen. Zeker als het gaat om de toelating van bepaalde bedrijfsstructuren. Ook kan een vergunningplicht worden ingesteld voor ondernemingen die advocatendiensten aanbieden.

Het WODC-rapport 'Alternatieve bedrijfsstructuren voor advocaten' is op 24 oktober jl. aangeboden aan demissionair minister Weerwind voor Rechtsbescherming. De Nederlandse Orde van Advocaten (NOvA) betrekt het rapport bij een analyse naar andere bedrijfsstructuren en overlegt daarover ook met het ministerie van Justitie en Veiligheid.

Oud-minister Ferd Grapperhaus, sinds dit jaar topman bij Deloitte Legal, noemt het tegenover het FD "erg goed" dat de discussie nu op tafel komt. "Wel moet er met strakke vergunningseisen en onafhankelijk toezicht worden gewerkt."