Nieuws 20 juni 2022

'Assurance-expertise ontbrak bij afhandeling renteswapschandaal'

Bij de afhandeling van het complexe renteswapschandaal, waarbij duizenden voornamelijk mkb-ondernemers in de financiële problemen kwamen, ontbrak assurance-kennis bij de commissie die de afhandeling overzag. Dat heeft mogelijk voor vertraging in de afhandeling gezorgd.

Dat blijkt uit een rapport van topambtenaar Bernard ter Haar, waarin hij terugblikt op de afhandeling van het renteswapschandaal. Ter Haar was jarenlang betrokken bij de afwikkeling van verschillende schandalen waarbij klanten van banken vaak jarenlang op compensatie moesten wachten. Op verzoek van de Tweede Kamer schreef hij een rapport dat de vraag moet beantwoorden of de afwikkeling van dit soort schandalen sneller en slimmer kan.

COS 3000

Een groot probleem bij het vormgeven en uitvoeren van compensatieregelingen bij het renteswapschandaal, was dat veel banken hun interne informatiehuishouding niet op orde bleken te hebben. Door de hoge zorgvuldigheidseisen die gesteld werden duurde de afhandeling uiteindelijk veel langer dan verwacht.

Volgens Ter Haar ontbrak bij de Derivatencommissie – de driekoppige commissie ingesteld door de overheid om de compensatieregeling vorm te geven – een expert op het gebied van assurance, waardoor de zorgvuldigheidseisen waarschijnlijk zijn onderschat. De externe dossierbeoordelaars (EBD's) waren in bijna alle gevallen accountants, die zich moesten houden aan de COS 3000-norm. "Ook werd de herbeoordeling door de samenstelling van de Derivatencommissie mogelijk erg juridisch aangepakt, terwijl de externe dossierbeoordelaars (EDB's) juist vaak op technisch financiële gronden moesten kijken naar correctheid. Uit gesprekken volgt dat meer expertise van accountants bij het opstellen van het Uniform Herstel Kader (UHK) wellicht had bijgedragen aan een beter toetsbaar kader", aldus Ter Haar.

Hoge nauwkeurigheid

Omdat veel mkb-ers in de eerste herstelfase de pijn van onzorgvuldigheid hadden gevoeld, werd door de belangenvertegenwoordigers een hoge nauwkeurigheidseis noodzakelijk geacht, namelijk een COS 3000-verklaring. "De Derivatencommissie heeft niet de accountancy-kennis in huis om voldoende te begrijpen welke kosten de COS 3000-verklaring met zich mee brengt, mede omdat zij niet de opdracht hebben gekregen op de uitvoering te letten. De accountancybureaus die als EDB bij het traject zijn betrokken hebben die kennis wel, en geven aan dit punt te hebben genoemd in hun gesprekken met de AFM. De relatie tussen de accountancysector en de AFM is echter al gespannen in die periode, en de kanttekening van de EDB’s blijkt niet overtuigend te zijn en vindt weinig gehoor. De AFM benadrukt dat, in hun perspectief, de minister van Financiën om een foutloos proces heeft gevraagd, en dat daarom niet afgeweken kan worden van de COS 3000-norm."

Ter Haar merkt echter op dat niet alle banken zich aan dezelfde assurance-standaard hoefden te houden. "Eén bank kreeg de ruimte om niet een accountant, maar een financieel adviesbureau aan te stellen als EDB die geen COS 3000-verklaring hoeft af te leggen, wat tot versnelling en kostenbesparing voor deze bank heeft geleid. Dit suggereert dat er wel enige (onbenutte) flexibiliteit bestond om een minder uitgebreide verklaring te gebruiken om de nauwkeurigheid van het proces te borgen."

Ombudsman

Een van de adviezen van Ter Haar is om een soort ombudsman in te stellen. "Het zou goed zijn om voor financiële diensten een ombudsmanfunctie te creëren, die ook collectieve belangen kan behartigen en ook procesvoering of onderhandelingen kan doen. Een eventuele samenwerking met de Consumentenbond is een mogelijkheid om consumentenbelangenbehartiging in grootschalige compensatietrajecten beter te borgen", aldus Ter Haar.

• Rapport 'Collectief schadeherstel: kan het sneller en slimmer? Evaluatie afwikkelingsproces rentederivaten mkb'