Nieuws 11 december 2020

Ollongren in overleg met keten over verantwoording gemeenten 2020

Vanwege de financiële maatregelen die zijn genomen in het kader van de coronacrisis bestaat het risico dat jaarstukken van gemeenten over 2020 te laat worden ingeleverd en vaker een niet-goedkeurend rechtmatigheidsoordeel krijgen. Minister Ollongren van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties werkt daarom samen met gemeenten, accountants en andere betrokken partijen aan de vormgeving van de jaarverantwoording 2020.

Dat schrijft de minister in een brief aan de Tweede Kamer bij het onderzoek naar de verantwoording van gemeenten over 2019.

Corona

Gemeenten leveren een grote bijdrage aan de maatregelen om de financiële gevolgen voor bedrijven en burgers als gevolg van de coronapandemie te beperken, aldus Ollongren. "Tijdige ondersteuning stond bij deze maatregelen voorop. Dit heeft gevolgen voor het verslagjaar 2020 en de verantwoording en de accountantscontrole bij gemeenten."

Volgens de minister bestaat het risico dat jaarstukken te laat worden ingeleverd en vaker een niet-goedkeurende verklaring krijgen. "Ik werk hieraan samen met gemeenten, accountants en vakdepartementen." Daarbij moet het belang van rechtmatigheid worden afgewogen tegen de administratieve – en controlelasten, aldus Ollongren.

"Zo hebben de VNG, de branches voor aanbieders, de NBA en ketenregie i-Sociaal Domein onder regie van het ministerie van VWS afspraken gemaakt over de vormgeving van de jaarverantwoording 2020", schrijft de minister. Ook zijn er afspraken gemaakt over bijvoorbeeld de Tijdelijke overbruggingsregeling zelfstandig ondernemers (Tozo) die door gemeenten wordt uitgevoerd.

"Per maatregel wordt het vraagstuk primair door het betrokken vakdepartement met gemeenten en accountants opgepakt. Ik heb een stuurgroep ingesteld die in kaart brengt rond welke onderwerpen verantwoordingsvraagstukken spelen, die volgt waar deze worden opgepakt en de voortgang monitort en reflecteert of dit tot vergelijkbare uitkomsten leidt in de verschillende domeinen", aldus Ollongren.

Verantwoording over 2019

Uit het onderzoek van het ministerie blijkt dat 86 procent van de 355 gemeenten bij de verantwoording over 2019 een goedkeurend oordeel op rechtmatigheid heeft gekregen. Voor gemeenten met een anders dan goedkeurend rechtmatigheidsoordeel van de accountant zijn onjuiste aanbestedingen meestal de oorzaak.

De verantwoording van gemeenten is een aandachtsgebied sinds verslagjaar 2015. Toen zorgde de overheveling van zorgtaken van het rijk naar gemeenten voor grote problemen bij de verantwoording en controle. In dat jaar kreeg slechts 47 procent van de gemeenten een goedkeurend oordeel voor rechtmatigheid.

"Door geleverde inspanningen van gemeenten en hun ketenpartners zijn tijdigheid en rechtmatigheid sterk verbeterd", schrijft Ollongren. "Het overgrote deel van de gemeenten levert tijdig aan (90 procent) en sinds vorig jaar is het aantal gemeenten met een goedkeurende verklaring gestabiliseerd. In 2019 had 98 procent van de gemeenten een goedkeurende verklaring op getrouwheid en 86 procent van de gemeenten een goedkeurende verklaring op rechtmatigheid."

Rechtmatigheid

Inmiddels is het 'sociaal domein' nog maar in een beperkt aantal gevallen de belangrijkste oorzaak van een niet-goedkeurend rechtmatigheidsoordeel. Maar ondanks deze sterke verbetering is de verantwoording van lasten in het sociaal domein volgens Ollongren "nog steeds een opgave die de nodige inspanningen en middelen vergt".

Daarom verkent de minister samen met gemeenten, accountants en het ministerie van VWS "hoe de verantwoording beter kan aansluiten bij de doelstelling en met minder administratieve lasten gepaard kan gaan". Basis daarvoor is de vorig jaar verschenen studie Vernieuwing in het sociaal domein: samen aan de slag met verantwoording.

Bij de meeste gemeenten die geen goedkeurende verklaring voor rechtmatigheid kregen was, net als in 2018, het niet naleven van Europese aanbestedingsregels of het eigen aanbestedingsbeleid de belangrijkste oorzaak. Bij een klein aantal gemeenten was het anders dan goedkeurende rechtmatigheidsoordeel te wijten aan 'overige oorzaken', zoals het onjuist verantwoorden van voorzieningen of grondexploitaties, of het afwijken van de BBV-regels.

Marktontwikkelingen 2019

Uit een nieuwe inventarisatie door Accountant.nl, mede op basis van gegevens van het ministerie, blijkt dat er in 2019 negentien accountantskantoren actief waren op de markt voor gemeentelijke accountantscontrole, exclusief de gemeentelijke accountantsdiensten (Amsterdam en Den Haag). Dat zijn er twee meer dan een jaar eerder. Nieuw op de markt zijn Konings & Meeuwissen en A12, met elk een gemeente.

Het aantal gemeenten dat Deloitte bediende daalde van 68 in 2018 naar 57 in 2019, maar gemeten naar het aantal inwoners heeft het kantoor nog steeds het grootste marktaandeel, dat bovendien steeg van 4,1 miljoen naar 4,4 miljoen inwoners. Deloitte kreeg er twee top 25-gemeenten als klant bij: Utrecht (was BDO) en Leiden (was EY), de belangrijkste verklaring voor die stijging. De daling van het aantal gemeenten komt vooral doordat Deloitte accountant was van een aantal kleinere gemeenten die in 2019 zijn gefuseerd (en na de fusie deels zijn overgestapt naar andere kantoren). PwC is met ruim 3 miljoen inwoners het tweede kantoor op basis van het aantal inwoners.

Baker Tilly bedient nog steeds het grootste aantal gemeenten (67), maar wel een stuk minder dan in 2018 (85). Groeiers zijn Astrium (van 21 naar 26 gemeenten), PSA (van 9 naar 16) en Crowe Foederer (van 6 naar 14). Mazars en EY hadden allebei nog maar één gemeente als klant.

Hofsteenge Zeeman daalt van 23 naar 21 gemeenten, maar dat had - net als een jaar eerder - te maken met gemeentelijke herindelingen in het noorden van het land, waar dit kantoor sterk vertegenwoordigd is (in 2019 Noardeast-Fryslân en Westerkwartier). Hofsteenge was in 2019 ook de accountant van deze twee fusiegemeenten. Het marktaandeel naar aantal inwoners stijgt juist, van 538 duizend naar 596 duizend.

• Kamerbrief over verantwoording van gemeenten over het verslagjaar 2019
• Onderzoek verantwoording gemeenten 2019
• Gemeentelijke controlemarkt 2017-2019