Nieuws 03 januari 2020

Inspectie: meer niet-toereikende onderwijscontroles door gerichtere selectie reviews

De Inspectie van het Onderwijs voerde in 2018 74 reviews uit op de controlewerkzaamheden van accountants van onderwijsinstellingen over boekjaar 2017. Daarvan kregen er 10 (13,5 procent) het oordeel 'niet-toereikend'.

Dat is een aanzienlijke stijging ten opzichte van het jaar daarvoor, toen het percentage niet-toereikende controles 4,9 procent was (4 van de 82). Die stijging weerspiegelt de risicogerichte aanpak die de inspectie hanteert naar aanleiding van de veranderingen in de markt voor onderwijscontroles.

Dat zegt de toezichthouder in 'De Financiële Staat van het Onderwijs 2018'. De afgelopen jaren zijn er steeds meer kleinere accountantskantoren actief in de onderwijsmarkt, die vaak weinig opdrachten hebben in de sector en "mogelijk onvoldoende toegerust zijn om de controles met de noodzakelijke diepgang en kwaliteit uit te voeren". Daarom is het aandeel kleinere kantoren in de selectie voor de reviews de afgelopen jaren steeds verhoogd. Van de tien reviews met een oordeel 'niet-toereikend' hebben er acht betrekking op kantoren met minder dan tien opdrachten in het onderwijsveld.

De verschuiving van grotere naar kleinere accountantskantoren die de laatste jaren zichtbaar is, komt overigens vrijwel geheel voor rekening van het primair en voortgezet onderwijs. In het mbo en hoger onderwijs, waar sprake is van grote en complexe instellingen, zijn de big four-kantoren nog altijd sterk vertegenwoordigd.

Controleverklaringen

In 2018 waren er 236 jaarrekeningen met een niet-goedkeurende controleverklaring voor rechtmatigheid of een uitzonderingsrapportage, een daling ten opzichte van de 346 in 2017. Daarvan waren er 9 afkeurende controleverklaringen, 9 controleverklaringen met een beperking en 2 met een oordeelonthouding over de rechtmatigheid. Bij de overige 216 jaarrekeningen had de accountant een verslag van bevindingen toegevoegd.

De afgelopen jaren gingen de meeste en belangrijkste opmerkingen van accountants over Europese aanbestedingen. Het aantal opmerkingen daarover daalde spectaculair van 180 in 2017 naar slechts 16 in 2018. Dit is een gevolg van het verhogen van de rapportagegrens, aldus de inspectie. De inspectie heeft overigens geen handhavingsbevoegdheden voor aanbestedingen, maar kan tekortkomingen alleen signaleren en de besturen erop wijzen dat onrechtmatigheden mogelijk leiden tot verkeerde uitgaven.

Vermogens lopen op

De Inspectie van het Onderwijs constateert in het rapport dat de meeste instellingen financieel gezond zijn, maar dat onderwijsbesturen nog altijd meer overhouden dan ze begroten. Daardoor lopen hun vermogens ieder jaar op. In 2018 begrootten de besturen gezamenlijk 122 miljoen negatief, terwijl er uiteindelijk in totaal een positief resultaat was van 392 miljoen euro. "Ook bij besturen groeit het besef dat zij aan de slag moeten met dat grote verschil tussen voorspelling en resultaat", aldus de inspectie.

Bij de beoordeling van de jaarverslagen ziet de inspectie wel verbetering. 88 procent van de besturen heeft een meerjarenbegroting van voldoende kwaliteit. "Toch lukt het maar ongeveer de helft van de onderwijsbesturen om in het jaarverslag een duidelijke verbinding te maken tussen hun begroting en hun beleidskeuzes. Goede afstemming van het financieel beleid op het strategisch onderwijsbeleid is juist van belang omdat het onderwijs momenteel voor grote opgaven staat. Zoals behoud van kwaliteit in tijden van lerarentekort en krimp."

• Financiële Staat van het Onderwijs 2018
• Kamerbrief met beleidsreactie op De Financiële Staat van het Onderwijs 2018 en Het verhaal achter de financiële cijfers