Nieuws 26 juni 2019

'Ondernemingen qua ethiek nog lange weg te gaan'

Het aantal ceo's dat ontslagen wordt vanwege ethisch onaanvaardbaar handelen stijgt, maar het schort bij veel bedrijven nog altijd aan de organisatiecultuur.

Dat betoogt filosoof Ellen Ter Gast in een opinie op Follow The Money. Ter Gast verwijst naar langlopend onderzoek van Strategy&, onderdeel van PwC, waaruit blijkt dat topbestuurders steeds vaker ontslagen worden vanwege ethische misstappen. Bij achttien procent van de 2.500 grootste beursgenoteerde bedrijven was er vorig jaar een wisseling van de wacht aan de top. Voor het eerst was wangedrag, zoals intimidatie op de werkvloer, de vaakst genoemde reden voor het vertrek van een topman of -vrouw. In 39 procent leidde zo'n schandaal tot het vertrek van de hoogste bestuurder van een beursbedrijf.

Volgens Ter Gast lijkt dat op vooruitgang, maar hebben ondernemingen nog "een lange weg te gaan" op het gebied van ethiek. "Niet het bedrijf wordt ter verantwoording geroepen, maar de foute bestuurder. Dat roept vragen op", schrijft Ter Gast.

Soorten bestuurders

Uit het onderzoek van Strategy& blijkt dat ethisch wangedrag vaak door de vingers wordt gezien wanneer een bedrijf financieel goed presteert, of wanneer een bestuurder al langere tijd de leiding heeft. Door "gewenning" gaan medewerkers van een organisatie onethisch gedrag als normaal ervaren.

Ter Gast beschrijf twee verschillende soorten "foute bestuurders": de ene soort is een bestuurder die zich ten volste bewust is dat wat hij doet niet door de beugel kan en weet door leugens en sluwheid in het zadel te blijven. Ter Gast: "Dat maakt dat ze lastig aan te pakken zijn. En zolang niemand buiten de inner circle er weet van heeft en het geld blijft binnenstromen, zal de directe omgeving het toestaan of zelfs faciliteren. Er worden geen vragen gesteld. Accountants worden misleid of doen mee. They are all in the game." De tweede soort bestuurder is de bestuurder die niet doorheeft dat hij of zij onethisch handelt en schaart het handelen onder de normale "werking van de markt of het kapitalisme".

Reflectie

Ter Gast vindt dat de manier van denken over ethiek moet veranderen. "Een goede reflectie op de maatschappelijke context van beursgenoteerde ondernemingen ontbreekt in het verhaal van PwC. Dat gevoel bekruipt me ook wanneer ik topbestuurders van grote ondernemingen hoor praten over ethiek. They are missing the point. Ethiek wordt primair gezien als een risico voor ondernemingen. Reputatierisico laat zich maar moeilijk managen. Dus is er veel aandacht voor, maar helaas vooral in de vorm van window dressing."

Ter Gast concludeert dat een ethisch gezond bedrijf goed moet luisteren naar de maatschappij. "Een ethisch gezond bedrijf kijkt niet alleen naar binnen maar ook naar buiten en luistert naar kritiek. Dat begint met het stellen van simpele vragen over rechtvaardigheid binnen de board. Waarom vinden buitenstaanders sommig gedrag onacceptabel? Hoe is het verschil in zienswijze te verklaren? Is er sprake van een blinde vlek? Zolang ethiek primair als een bedrijfsrisico wordt gezien en niet als een serieuze strategische keuze, waaruit blijkt dat de bestuurders begrijpen dat een onderneming naast financiële ook maatschappelijke verantwoordelijkheden heeft, verwacht ik geen verbetering."

Follow the Money-opinie Ellen Ter Gast