Nieuws 16 januari 2018

Beroepsorganisatie KNB niet aansprakelijk voor schade sjoemelende notarissen

De Koninklijke Notariële Beroepsorganisatie (KNB) en de Stichting Voorzieningenfonds van de KNB zijn niet aansprakelijk voor een schadepost van 1,2 miljoen euro als gevolg van enkele sjoemelende notarissen.

Dat blijkt uit een uitspraak van Rechtbank Den Haag. Tien jaar geleden had een groep investeerders geld gestort op een derdengeldrekening van een notariskantoor. Dit geld moest worden geïnvesteerd in Duitse vastgoedprojecten. Een groot deel van dit geld bleek later te zijn verdwenen. Twee betrokken notarissen werden als gevolg van de zaak in 2010 uit het ambt gezet, en het notariskantoor werd eind 2012 door een rechter veroordeeld tot het betalen van 1,2 miljoen euro schadevergoeding. Het notariskantoor kon dit niet betalen en ging in 2013 failliet.

Zestien investeerders hadden daarom een zaak aangespannen tegen de KNB en de Stichting Voorzieningenfonds, in de hoop dat die de geleden schade zou vergoeden. Het Voorzieningenfonds is in het leven geroepen om onder meer schade te vergoeden van cliënten die door een notaris zijn benadeeld.

Geen wettelijke grondslag

In de statuten van de Stichting Voorzieningenfonds staat het volgende daarover: "De stichting tracht haar doel te bereiken in het bijzonder door: geheel of gedeeltelijk herstel van door cliënten van een notaris casu quo waarnemend notaris te lijden of geleden schade doordat deze in gebreke blijft of is gebleven waarden of gelden van die cliënten, waarover hij de beschikking had te verantwoorden." Andere taken van het fonds die in het statuut worden genoemd zijn het bijstaan van notarissen met financiële of andere hulp. Daarnaast staat dat het hoofddoel van het fonds is om "in het algemeen belang het aanzien van het notariaat hoog te houden door te bevorderen dat het vertrouwen, dat het publiek in het notariaat pleegt te stellen, wordt gehonoreerd".

Volgens de rechtbank hoeft de stichting echter niet uit te keren, omdat de "wettelijke grondslag ontbreekt" om de KNB en de stichting aansprakelijk te stellen. De KNB is volgens de rechtbank niet tekortgeschoten in haar "wettelijke" taken. De stichting is namelijk volgens de rechter niet wettelijk verplicht om uit te keren: "Het staat de Stichting vrij, gelet op haar discretionaire bevoegdheid, keuzes te maken ten aanzien van de gevallen waarin zij uitkeert."

Verder is het volgens de rechter ook niet de schuld van de KNB dat de beroepsaansprakelijkheidsverzekering van de notarissen de schade niet dekte. De bedrijfsaansprakelijkheidsverzekering keerde niet uit "[…] omdat de notaris volgens de verzekeraar ter zake niet heeft gehandeld in de verzekerde hoedanigheid, respectievelijk werkzaamheden heeft verricht die niet horen tot de normale uitoefening van het beroep van notaris." De rechter oordeelt dat het alleen de verantwoordelijkheid is van de notaris zelf, niet de KNB, om een verzekering af te sluiten die handelingen dekt buiten de normale notariswerkzaamheden.

Waarom niet uitkeren?

Aangezien in deze zaak duidelijk klanten van een notaris zijn benadeeld, is de prangende vraag waarom de stichting dan niet wil uitkeren. De stichting blijkt dit niet te willen doen omdat het hier om een beleggingstransactie gaat, waar volgens de stichting een "inherent risico" aan kleeft en die meer zakelijk dan particulier van aard is.

In de uitspraak staat hierover het volgende: "De Stichting heeft voorts toegelicht dat zij in de praktijk voornamelijk uitkeert in gevallen waarin i) een notaris zich derdengelden heeft toegeëigend, ii) die notaris (al dan niet vrijwillig) niet meer in functie is, iii) er een benadeling van rechthebbenden op de gelden dreigt en iv) die rechthebbenden particulieren, en geen goede doelen of zakelijke cliënten, betreffen. De Stichting heeft zich op het standpunt gesteld dat in dit geval niet aan deze vier (cumulatieve) vereisten is voldaan. Ten aanzien van het vierde vereiste heeft de Stichting ter zitting nader toegelicht dat het hierbij niet zozeer om de hoedanigheid van de partij gaat (particulier of bedrijf), maar om de aard van de transactie. Als het gaat om een beleggingstransactie, zit daar een inherent risico aan dat geen winst wordt gemaakt of onder omstandigheden de ingelegde gelden verloren gaan. Een dergelijke transactie ziet de Stichting meer in de zakelijke sfeer, ook als het een transactie is die door een particulier is gedaan."

Reactie investeerders

In een reactie op Advocatie.nl zegt de advocaat van de groep investeerders in hoger beroep te gaan, omdat het vonnis volgens hen "grote rechtsonzekerheid" betekent voor mensen die een notaris inschakelen. "Zo lijkt het een roulettespel", aldus de advocaat.

Ter info: de accountancysector heeft geen equivalent van de Stichting Voorzieningenfonds.

• Uitspraak Rechtbank Den Haag