Nieuws 23 juni 2017

Uitkomsten cultuurmeter: accountants vinden fouten bespreken nog lastig

Accountants delen intern wel inhoudelijke informatie en vraagstukken, maar vinden het lastig om eigen tekortkomingen te bespreken of met elkaar te praten over het functioneren van het team. Medewerkers in de controlepraktijk zijn kritischer over de kwaliteitscultuur. Dat blijkt uit de eerste sectorbrede analyse van de cultuur bij accountantskantoren, verricht door NBA en SRA samen.

De analyse is gebaseerd op uitkomsten van de NBA-Cultuurmeter en SRA-Cultuurscan, die beide organisaties op basis van maatregel 1.4 uit het rapport In het publiek belang lieten ontwikkelen. Accountantskantoren brengen met het meetinstrument de eigen bedrijfscultuur in kaart. De nulmeting is het vertrekpunt om een kwaliteitsgerichte cultuur te optimaliseren en te versterken.

Negentig accountantsorganisaties (85 procent daarvan zijn SRA-kantoren) en bijna 7.300 respondenten namen deel aan de cultuurmeting. Dat is exclusief de big four-kantoren, die gebruik maken van eigen cultuurmetingsinstrumenten.

Moeite met zelfreflectie

De centrale vraag in de cultuurmeter is: stelt de accountantsorganisatie en de context binnen het (controle)team de individuele accountants en medewerkers in staat daadwerkelijk goed werk te leveren? Uit de geanonimiseerde resultaten komen de volgende aspecten naar voren:

• Visie op kwaliteit: medewerkers in de accountantskantoren ervaren dat er relatief veel aandacht wordt besteed aan kwaliteit. Leidinggevenden blijken hierop vaak goed aanspreekbaar te zijn en laten ook zien daadwerkelijk kwaliteit te willen leveren. Daar staat tegenover dat medewerkers aangeven niet altijd genoeg richting te kunnen ontlenen aan de discussies over kwaliteit.
• Lerend vermogen: medewerkers lijken zich veelal comfortabel te voelen met het delen van inhoudelijke informatie en vraagstukken, maar hebben meer moeite met zelfreflectie op het presteren van het team. Ook durven ze niet altijd aan te geven dat hun kennis tekort schiet en voelen ze zich niet altijd comfortabel om fouten of dilemma’s met elkaar te bespreken, om daar samen van te leren. Bij veel organisaties worden leidinggevenden niet geëvalueerd door de medewerkers (bijvoorbeeld via 360 graden feedback).
• Tijdsdruk: medewerkers geven aan dat leidinggevenden slechts ‘soms tot regelmatig’ voldoende tijd inplannen voor een opdracht. Daarnaast reageren zij niet altijd op signalen over werkdruk.
• Beloningsbeleid: de beloning van werknemers is nog niet (voldoende) gekoppeld aan kwaliteit; respondenten geven aan dat ze zich niet altijd gewaardeerd voelen voor hun inzet voor een goede kwaliteit.
• Kwetsbare middenlaag: medewerkers in de controlepraktijk, op het functieniveau van senior assistent en in de leeftijdscategorie 26-34, zijn relatief kritischer over de kwaliteitscultuur. Met name beloning is een element dat verschillend wordt ervaren, naast gepercipieerde tijdsdruk op een opdracht, de gestructureerde evaluatie van opdrachten en het functioneren van het team.

Medewerkers van de kleinste kantoren hebben over het algemeen een sterkere perceptie van de kwaliteitscultuur dan medewerkers van de grootste kantoren (binnen dit onderzoek), al zijn de verschillen niet heel duidelijk te benoemen.
De kleinere kantoren worden met name op voorbeeldgedrag en tijd en middelen positiever beoordeeld, maar het verschil wat betreft lerend vermogen is minder duidelijk. Als het gaat om de dialoog over de beroepsontwikkeling worden de grotere kantoren juist als sterker ervaren.

Discussie op gang brengen

De cultuurmeter is niet alleen bedoeld om cultuuraspecten ten aanzien van het leveren van controlekwaliteit te meten, maar ook om de discussie binnen de accountantskantoren op gang te brengen. Pieter Jongstra, voorzitter NBA: "Voor de komende jaren is het werken aan een kwaliteitsgerichte cultuur de grote uitdaging waar onze sector voor staat. Onze overtuiging is dat het vooral noodzakelijk is binnen kantoren met elkaar in gesprek te gaan over wat nodig is om de kwaliteitsgerichte cultuur te versterken. De NBA en SRA zullen de kantoren hierbij ondersteunen waar mogelijk en gewenst." Beide organisaties willen onder andere een serie good practices-bijeenkomsten voor het management van kantoren opzetten. 

SRA-voorzitter Paul Dinkgreve: "Accountantskantoren hebben een publieke verantwoordelijkheid, daarom is een kwaliteitsgerichte cultuur zo belangrijk. Sturen op cultuur en kwaliteit vraagt om een heldere visie op de kernwaarden, om leiderschap dat de juiste omgeving schept en medewerkers in staat stelt zich te gedragen zoals er van hen verwacht wordt. Die visie en aansturing verschilt per kantoor. Vandaar dat we vanuit de SRA elk kantoor dat de Cultuurscan heeft gedaan hebben bezocht en begeleid bij de uitkomstenanalyse."

Vervolgmeting

De cultuurmeter dient als startpunt van een continu proces waarbij kwaliteit binnen de kantoren centraal staat. Op dit moment wordt de cultuurmeter geschikt gemaakt voor een vervolgmeting. Ontwikkelingen in het beroep, die bijvoorbeeld blijken uit nieuwe monitoringsrapportages of specifieke vragen vanuit de accountantsorganisaties en de sector, worden daarin meegenomen.

NBA en SRA zijn bij de sectorbrede analyse ondersteund door prof.dr. Jan Bouwens (Universiteit van Amsterdam) en dr. Olof Bik (Nyenrode Business Universiteit). "Dit is een momentopname", aldus Bik. "Je kunt er niet de kantoren mee om de oren slaan van 'dit doen jullie fout'. Het geeft richting voor verdiepend onderzoek door de kantoren zelf, naar mogelijke maatregelen om de cultuur verder te versterken. Het wordt pas interessant als we straks de vervolgmeting hebben. Dan zien we of die maatregelen ook effect hebben gehad." Volgens Bik zijn deze maatregelen organisatiespecifiek en kunnen ze dus sterk verschillen. "Ik kan niet van tevoren zeggen welke aanpak beter is."

De doorontwikkelde cultuurmeter wordt op korte termijn (juli) beschikbaar gesteld.

» Download Accountancy Cultuurmeter; nulmeting juni 2017, Voedingsbodem voor kwaliteit