Nieuws 17 november 2017

'Forse sprong voorwaarts' bij gemeentelijke jaarrekeningen

Ruim 80 procent van de gemeenten heeft over 2016 een goedkeurende controleverklaring gekregen. Dat is een sterke verbetering ten opzichte van het jaar daarvoor. Toen kreeg slechts de helft van de gemeenten een goedkeurende verklaring.

86 procent van de gemeenten kreeg over 2016 een goedkeurend oordeel voor getrouwheid, tegen 50 procent een jaar eerder. Ook het percentage goedkeurende oordelen voor rechtmatigheid steeg sterk: van 47 procent in 2015 naar 81 procent in 2016. Dat blijkt uit een rapport van EY in opdracht van het ministerie van Binnenlandse Zaken, dat minister Kajsa Ollongren vandaag naar de Tweede Kamer heeft gestuurd.

De 'forse sprong voorwaarts' is te danken aan de gezamenlijke inspanningen van gemeenten, zorgaanbieders en accountants, zo schrijft de minister in een begeleidende brief.

De administratieve chaos na de overheveling van zorgtaken van rijk naar gemeenten zorgde voor grote problemen bij het tijdig opstellen van de gemeentelijke jaarstukken en de controle door accountants. Vorig jaar lukte het de helft van de gemeenten niet de jaarrekening over 2015 op tijd rond te krijgen.

Dat is dit jaar veel beter gegaan: 92 procent van de gemeenten heeft de jaarstukken over 2016 uiterlijk op 15 juli bij het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) aangeleverd. Wel ging dat bij veel gemeenten onder grote tijdsdruk en het lukte het maar net om de termijnen te halen. Hier is volgens de minister nog ruimte voor verbetering in de planning "door alle schakels in de keten".

Verbeterplannen

Volgens Robert Mul, hoofd Beroepsontwikkeling & Beleid bij de NBA, hebben accountants afgelopen jaar aan gemeenten "beter duidelijk gemaakt wat zij nodig hebben om een jaarrekening goed te keuren". In een toelichting aan het FD geeft Mul tegelijk aan nog niet tevreden te zijn: "In geen enkele sector krijgt één op de vijf instellingen, bedrijven of organisaties geen goedkeurende verklaring van de accountant. In dat opzicht is 80 procent een beroerd cijfer."

Een relatief grote verbeterslag is gemaakt door de gemeenten die op verzoek van het ministerie een verbeterplan hebben gemaakt, bijvoorbeeld omdat zij voor verslagjaar 2015 een oordeelsonthouding hadden of fiks te laat waren met de aanlevering van de jaarstukken. Van deze gemeenten had 24 procent een goedkeurend oordeel voor rechtmatigheid over 2015. Dat percentage is gestegen naar 69 procent. Dat is onder andere te danken aan het stroomlijnen van het verantwoordingsproces binnen gemeenten, vroegtijdig overleg met de accountant en betere communicatie met zorgaanbieders.

Regionale verschillen

Uit het onderzoek van EY blijkt dat er flinke regionale verschillen bestaan. In Noord-Brabant, Limburg, Zeeland en Zuid-Holland kreeg meer dan 90 procent van de gemeenten een goedkeurende verklaring voor rechtmatigheid. In Groningen en Friesland was dat minder dan 40 procent. De oorzaken verschillen per regio. Als een van de kenmerkende zaken bij de zuidelijke provincies noemt het rapport onder andere het delegeren van taken uit de Jeugdwet aan gemeenschappelijke regelingen.

Geen nieuwe maatregelen

Vanwege de positieve trend zal het rijk geen volkomen nieuwe verbetermaatregelen introduceren, maar bestaande instrumenten toespitsen op gemeenten die nog geen goedkeurende verklaring hebben, schrijft Ollongren.

Zo worden de activiteiten van de Stuurgroep verantwoording gecontinueerd. In deze stuurgroep zitten vertegenwoordigers van het rijk, gemeenten en de NBA (Coziek en WGDO). Daarnaast zal net als vorig jaar de voortgang bij de verantwoording van gemeenten in kaart worden gebracht met behulp van een monitor. Ook vraagt de minister gemeenten die over 2016 nog geen goedkeurende verklaring hebben gekregen een (nieuw) verbeterplan met maatregelen op te stellen.

Rondetafels

In regio's waar nog relatief veel gemeenten zijn met een niet-goedkeurende controleverklaring organiseert Ollongren samen met de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de Vereniging van Nederlandse Gemeenten (VNG) en de NBA rondetafelgesprekken. "Hierbij zullen de relevante schakels in de keten uitgenodigd worden. Deze rondetafelgesprekken zijn met name bedoeld om vast te stellen aan welke vorm van ondersteuning eventueel nog behoefte bestaat en welke partij deze het beste kan geven."

Accountantsmarkt

Naar aanleiding van een eerdere toezegging gaat de minister ook in op de verschuivingen op de gemeentelijke controlemarkt. Begin van dit jaar waren er nog zorgen over de terugtrekkende beweging van Deloitte, PwC en EY op die markt. Maar middelgrote kantoren hebben hun marktaandeel vergroot en nieuwe spelers zijn toegetreden. Op dit moment zijn er geen signalen over gemeenten die geen nieuwe accountant kunnen vinden. Wel blijft een werkgroep van de ministeries van Binnenlandse Zaken en Financiën, de VNG en de NBA ontwikkelingen op de markt volgen.

Eigen accountantsdienst

De minister schrijft in haar brief ook dat zij het toezicht op gemeentelijke accountantsdiensten niet aan zal passen in de Gemeentewet. Haar voorganger Ronald Plasterk schreef in februari van dit jaar in een Kamerbrief dat hij zou kijken of een andere manier van toezicht op gemeentelijke accountantsdiensten mogelijk is, om een eventuele drempel voor het oprichten van een eigen accountantsdienst weg te nemen. Het toezicht op gemeentelijke accountantsdiensten ligt nu bij de gemeentelijke rekenkamer en niet bij de AFM, zoals bij accountantskantoren als het gaat om wettelijke controles.

"Uit onder meer gesprekken met de voorzitters van de rekenkamers van Amsterdam en Den Haag is gebleken, dat aan het toezicht op de gemeentelijke accountantsdiensten in deze steden op een goede manier invulling is gegeven. De Nederlandse Vereniging van Rekenkamers en Rekenkamercommissies (NVRR) zal zich ook beraden op de mogelijkheden om bij de oprichting van een eventuele nieuwe gemeentelijke accountantsdienst behulpzaam te zijn bij de overdracht van kennis aan de met het toezicht belaste rekenkamer. Bovendien zou het anders positioneren van het toezicht op de gemeentelijke accountantsdienst niet in lijn zijn met mijn voornemen om de rol van de rekenkamer te markeren, bij de versterking van de horizontale verantwoording op lokaal niveau", aldus Ollongren.

"Daarom heb ik besloten om het toezicht op de gemeentelijke accountantsdiensten niet aan te passen. Indien gemeenten daadwerkelijk in ruimere mate kiezen voor de oprichting van een eigen accountantsdienst, zal ik in overleg met de AFM en de NBA bezien welke ontwikkeling de kwaliteit van het door de rekenkamers uitgeoefende toezicht doormaakt en wat dit betekent voor het gelijke speelveld voor accountants."