Nieuws 29 april 2016

'Spiegelneuronen laten controllers met de boekhouding knoeien'

Controllers die door actieve spiegelneuronen gevoeliger zijn voor sociale druk zijn eerder geneigd om onder druk van het management boekhoudfraude te plegen.

Dat is de uitkomst van een onderzoek van onder meer Frank Hartmann, hoogleraar finance en accounting van de Erasmus Universiteit, dat donderdag verscheen. Hartmann bestudeerde zogenoemde spiegelneuronen, gebieden in de hersenen die actief worden wanneer we bewegen, maar ook wanneer we een ander zien bewegen. Onderzoek heeft aangetoond dat deze hersengebieden een belangrijke rol spelen bij het interpreteren van andermans emoties.

De mate waarin deze spiegelneuronen actief zijn verschilt nogal van persoon tot persoon. Iemand met zeer actieve spiegelneuronen is zich veel bewuster van en gevoeliger voor andermans emoties dan mensen waarbij die activiteit lager ligt. Hartmann en zijn collega's menen dat er een direct verband is tussen de mate van activiteit van deze neuronen en hoe makkelijk een controller te overtuigen is door een dwingende manager om met cijfers te knoeien.

Hartmann onderzocht 29 professionele controllers, 24 mannen en 5 vrouwen. Om de normale activiteit van de spiegelneuronen te meten, kregen de proefpersonen, terwijl hun hersenactiviteit werd gemeten, eerst filmpjes te zien van gezichten van mensen die bepaalde emoties doormaken. Vervolgens kregen de proefpersonen verschillende scenario's voorgelegd waarin een manager hen ervan probeert te overtuigen om cijfers aan te passen.

In scenario's waarin de manager persoonlijke druk uitoefent (bijv. 'als je dit niet aanpast, verlies ik mijn baan, waardoor ik in grote problemen terechtkom') blijkt dat gevoelige controllers geneigd zijn overstag te gaan. Als het puur om het belang van het bedrijf  ging, dan waren de controllers nauwelijks geneigd om ook maar iets aan te passen.

Hartmann: "Het gaat in ons onderzoek om controllers, dus accountants in business. We hebben ook 'echte’ controllers in ons onderzoek betrokken, dus geen studenten zoals vaak gebeurt. De genoemde verschijnselen zijn ook zondermeer voor externe accountants van belang. Met ons onderzoek is voor het eerst gekeken naar hersenfuncties bij deze groep. Met name de onbewuste reacties op emotionele druk van anderen tot cijfermanipulatie speelt een cruciale rol."

Hartmann bevestigt dat het de bedoeling is om verder te gaan met onderzoek en dan ook bij andere groepen binnen de accountancy. Gevraagd naar of de resultaten bijvoorbeeld in de toekomst bij sollicitaties gebruikt gaan worden, antwoordt Hartmann: "Ja, gegevens over de biologische aspecten van het functioneren van accountants, al dan niet in business, zullen uiteindelijk ook meer in werving en selectie worden gebruikt, al zal dat niet morgen al gebeuren vermoed ik."

• Onderzoek: 'Why controllers compromise on their fiduciary duties: EEG evidence on the role of the human mirror neuron system'