Nieuws 07 december 2015

Zorgvuldigheidsnorm anders bij schadeclaim

Anders dan de Accountantskamer meent de civiele rechter dat een samenstellend accountant-administratieconsulent zo weinig bemoeienis had met een stamrecht-bv dat hij de cliënt op grond van zijn zorgplicht niet hoefde te waarschuwen. Als voormalig directeur beleggingen bij een verzekeringsmaatschappij had de cliënt beter moeten weten of nader advies moeten inwinnen.

Het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden heeft de claim van de cliënt afgewezen, net als de rechtbank eerder deed. De Accountantskamer had de AA daarentegen een waarschuwing opgelegd.

Volgens de tuchtrechter had de accountant, die de jaarrekeningen samenstelde van de stamrecht-bv, zijn cliënt moeten informeren over de fiscaalrechtelijke verplichting om te beginnen met uitkeren op de pensioengerechtigde leeftijd. Ook had de accountant zijn cliënt

erop moeten wijzen dat hij in de drie jaar na zijn pensionering alsnog stamrechtuitkeringen had kunnen doen.

Gezien de lange en intensieve zakelijke relatie die hij had opgebouwd én het grote verschil in kennis en kunde tussen hem en de oud-directeur heeft de accountant volgens de Accountantskamer niet voldaan aan zijn zorgplicht.

Deskundig genoeg

De directeur Beleggingen van verzekeringsmaatschappij Het Hooge Huys werd in 1999 ontslagen en ontving een gouden handdruk van anderhalf miljoen gulden. Hij bracht dit bedrag volledig onder in een stamrecht-bv. In de stamrechtovereenkomst stond dat de eerste stamrechtuitkering zou worden gedaan op 1 september 2005, in de maand waarop de ontslagen werknemer tweeënzestig jaar wordt, of uiterlijk in het jaar waarin hij 65 wordt.

De AA stelde van 1999 tot april 2011de jaarrekeningen samen en verzorgde de aangiften vennootschapsbelasting voor de stamrecht-bv. Omdat de stamrecht-bv op de pensioendatum nog niets had uitgekeerd, ging de fiscus ervan uit dat de oud-directeur ten onrechte premies had afgetrokken en legde een IB-aanslag op over ruim één miljoen euro. Uiteindelijk betaalde de pensionado in 2011 ruim zeveneneenhalve ton aan de Belastingdienst.

De oud-directeur claimde de schade bij de accountant, maar de rechtbank wees de vordering af, omdat de accountant pas na 1 september 2008 wist dat de stamrecht-bv niets had uitgekeerd. In hoger beroep bekrachtigt het Gerechthof Arnhem-Leeuwarden dat vonnis, omdat de opdracht aan de accountant beperkt was tot het:

• verzoek om de anderhalf miljoen over te maken naar de stamrecht-bv;
• opstellen van ib- en vpb-aangiften;
• samenstellen van de jaarrekeningen.

Omdat de opdracht dus geen concrete advieswerkzaamheden inhield, had de accountant niet de verplichting om de oud-directeur (spontaan) te waarschuwen voor het niet doen van uitkeringen. Daar was ook geen aanleiding voor, omdat:

• de cliënt als voormalig directeur beleggingen van een verzekeraar financieel en fiscaal niet ondeskundig was;
• de accountant er dus vanuit mocht gaan dat de cliënt in ieder geval in staat was om zo nodig specifiek advies te vragen omtrent de fiscale consequenties van een stamrechtovereenkomst;
• gericht advies vragen op zijn weg had gelegen toen zijn werkgever hem aanraadde de gouden handdruk in een stamrecht-bv te storten en de ontslagen directeur deze nadien zelf heeft opgericht;
• de cliënt met die bv een stamrechtovereenkomst is aangegaan op advies van een advocaat, die ook het contract opstelde;
• in dat contract duidelijk stond dat de bv moest uitkeren in de maand waarin de cliënt tweeënzestig jaar werd;
• de cliënt er echter voor koos om de ontslagvergoeding na storting meteen over te boeken naar hemzelf om daarmee “ondernemend bezig te zijn”;
• dit ondernemen indruist tegen het doel van de stamrechtovereenkomst, te weten het voorzien in periodieke (pensioen)uitkeringen.

Om deze redenen had de cliënt zelf deugdelijk advies moeten vragen voor zover hij de exacte fiscale gevolgen niet overzag. Omdat hij dit niet heeft gedaan en ondernemen kennelijk belangrijker vond dan een pensioenuitkering kun je niet zeggen dat de accountant in strijd heeft gehandeld met zijn zorgplicht.

Tuchtklacht niet voor claim

Het gerechtshof onderstreept met zo veel woorden dat het tuchtrecht geen opstap is voor een claim, maar in de eerste plaats tot doel heeft om “in het algemeen belang een goede wijze van beroepsuitoefening te bevorderen”.  De normen van het tuchtrecht zijn dus gericht op de beroepsuitoefening en niet op genoegdoening van een belanghebbende.

Het oordeel van de tuchtrechter kan een rol spelen bij de beantwoording van de vraag of de beroepsbeoefenaar aansprakelijk is. “Maar dit betekent niet dat een tuchtprocedure tot doel heeft de civielrechtelijke aansprakelijkheid van de beroepsbeoefenaar vast te stellen.”

Om de civielrechtelijke aansprakelijkheid vast te stellen, hanteert de rechter andere maatstaven. Bovendien gelden in beide procedures verschillende regels voor de bewijsvoering, zoals de Hoge Raad heeft gezegd in januari 2003.

De civielrechtelijke zorgvuldigheidsnorm is dus een andere dan de tuchtrechtelijke, maar het oordeel van de civiele rechter over de aansprakelijkheid moet voldoende begrijpelijk zijn “in het licht van het tuchtrechtelijke oordeel”.