Nieuws 30 maart 2014

Jules Muis: 'Non-profit setting accountancy kan zonder nationalisatie'

De dominante winstprikkel moet uit het accountantsberoep worden gehaald. "De meeste mensen denken dan dat je bedoelt nationalisering van het beroep, maar hoeft helemaal niet", stelt Jules Muis.

Jules Muis, toezichthouder bij het Europees noodfonds ESM en voormalig blogger op Accountant.nl, zei dit vandaag in het televisieprogramma Buitenhof.

Hoofdonderwerp van gesprek was de gezondheid van het Europese bankwezen en het doorlichten van de balansen van de Europese banken, waarvoor een bataljon van honderden accountants klaar staat. Een zeer goede zaak, vindt Muis.

Gevraagd naar de onafhankelijkheid van die accountants, die per definitie ervaring hebben in de financiële sector, zegt hij: "Niemand is perfect onafhankelijk. Men moet roeien met riemen die men heeft. De accountants mogen twee jaar niet betrokken zijn geweest bij banken. Dat is een heel praktisch compromis. Je kunt naar vijf jaar willen gaan, maar wat als dat betekent dat je dan over te weinig accountants zou beschikken? Dit is het praktische kiezen voor het minst kwade."

Interviewster Marcia Luyten, refererend aan het vlak daarvoor besproken onderwerp van tekortschietende kwaliteitscontrole en gebrekkig moreel besef in de vleesindustrie, stelde daarop de vraag hoe het met dat moreel besef is gesteld in de accountantssector. "Ze hebben steeds beterschap beloofd. Gelooft u ze?"

Muis: "Beloven van beterschap is altijd een goede eerste stap. Zelf ben ik heel sceptisch over de hervormingen die zijn doorgevoerd, en die de meesten al te ver vinden gaan: roteren van controlerend accountant om de tien jaar en het aan banden leggen van advisering bij controleklanten. Ik heb dat soort maatregelen eerder 'nuttig gefriemel in de marge' genoemd. Omdat het de essentie niet raakt. Als het beroep for profit-gedreven is, en de kern van je opereren is het halen van je norminkomen - en dat is voor partners in de accountancy hoog - dan zijn de prikkels niet primair gericht op het geven van objectieve eindoordelen. Weinig mensen zullen opzettelijk verkeerde oordelen geven, maar het is geen systeem waarmee je een publieke functie kunt vervullen. We hebben dat tachtig jaar geprobeerd en het is niet gelukt."

Het nadrukkelijke 'profit'-element moet er dus uit worden gehaald worden, vindt Muis, die daar eerder voor pleitte en nationalisering noemde als reële optie, maar dit punt nu nader specificeerde en nuanceerde.

"De meesten denken dan je altijd bedoelt nationalisering van het beroep, maar dat hoeft helemaal niet. Je kunt een soort coöperatieve non-profit setting creëren waarbij accountants goed verdienen en ook marktgedreven blijven werken, maar waar de excess-winsten boven een bepaald normbedrag (maximuminkomen, red.) gaan naar kwaliteitsverhoging, naar fundamentele research op het gebied van bijvoorbeeld systeemrisico en de rol van accountancy daarbij. Allerlei belangrijke randgebieden waar de accountancy nu niet aan toekomt. De accountant wordt dan weer gericht op de essentie van zijn taak, namelijk het bespelen van de regels. De accountantssector heeft ethiek nu wel hoog in het vaandel staan, maar het gedrag wijkt daarvan af. We don't walk the talk."

Dan hebben we het over verdere regulering van de sector, terwijl die sector die eerdere regelgeving juist al wilde afzwakken. Is dat niet naïef? Is nationalisatie dan toch niet nodig?

Muis: "Als je de extreme prikkels er uit snijdt kom je al een heel eind, denk ik. En een accountant in overheidsdienst die onder politieke druk staat heeft ook zo zijn problemen."

• Bekijk het gesprek met Jules Muis (vanaf 36 minuut 30 seconden)