Nieuws 09 september 2013

'Houd bank in staatshanden om concurrentie af te dwingen'

Om diversiteit en concurrentie in de bankwereld te bevorderen, zou de overheid een van de twee staatsbanken (ABN Amro en SNS Reaal) in staatshanden moeten houden.

"De overheid kan daar een voorbeeldbank van maken die zowel concurreert als onderscheidend is en daarmee normen en grenzen oplegt aan de andere."

Dat schrijft Sybren Kalkman, oud-partner van KPMG en schrijver van onder meer 'Struikelbank', in het Financieele Dagblad van zaterdag 7 september.

Kalkman refereert in zijn betoog aan het in juni uitgebrachte rapport waarin de Commissie Structuur Nederlandse Banken adviseerde de diversiteit en de concurrentie in het bankwezen te bevorderen. De commissie pleit er in dat verband onder meer voor om de banken in handen van de Staat - ABN Amro en SNS Reaal - te privatiseren. De minister heeft al aangegeven dat ook te willen.

"Ik vraag me af of dat niet op een te theoretisch begrip van concurrentie is gebaseerd, waarbij de aanname is dat aanbieders er altijd naar streven hun producten beter en goedkoper te maken om zo een hoger marktaandeel en meer winst te behalen", aldus Kalkman. "Maar werkt het in de praktijk ook zo?"

Het privatiseren van de beide staatsbanken betekent een terugkeer naar het bankenlandschap van voor de crisis, in 2007, stelt hij. "We hadden vijf banken van enige omvang, met wat klein grut. Vooral dat grut zorgde voor wat diversiteit in productaanbod. Tussen de grote vijf was diversiteit ver te zoeken. Zodra er een met een nieuw product kwam dat werkte, namen de andere het over. En dat is ook zo gek niet: de klanten willen dat iedere verbetering meteen aan hen wordt doorgegeven. Ze willen geen diversiteit maar het beste."

Ondertussen vestigden banken volgens hem wel het beeld dat ze ook op producten concurreerden. "Waarom? Omdat het de winst verhoogt. In een markt waar de aanbieder deskundiger is dan de klant ontstaat er ‘als vanzelf' een prijsverhoging, ook zonder dat daar rechtstreeks afspraken over worden gemaakt. Kapitalistische ondernemers stellen vast wat de markt kan dragen, met probeersels, oude producten onder nieuwe namen, et cetera. Er ontstaan geleidelijk prijzen die hoger zijn dan ‘kostprijs plus'. Iedere partij heeft dus wel ruimte om te concurreren, en doet dat ook in de ogen van de klanten, maar doet het feitelijk maar een beetje. zolang de winsten voor iedere aanbieder hoog blijven en de marktaandelen niet te bedreigend verschuiven is er geen reden om de status-quo te doorbreken."

"Er ontstaat een informele alliantie waarop de toezichthouders geen greep hebben", aldus Kalkman. "Zo was het in 2007: in beginsel wel concurrentie, weinig diversiteit, lang niet de laagste prijs."

De enige in het oog springende verschillen tussen de vier grootbanken zijn hun afkomst en eigendomsverhoudingen, vervolgt hij. "Rabobank boerencoöperatie, SNS Reaal de vakbeweging, ING middenbedrijven, ABN Amro het internationale bedrijfsleven."

"Wil je diversiteit, dan is er niet veel anders dan verschillen in eigendomsstructuur. Dat pleit ervoor om een van beide banken die nu in handen van de Staat zijn, daar ook maar te laten. De overheid kan daar dan een voorbeeldbank van maken die haar doelstellingen anders bepaalt dan de andere. Een bank die zowel concurreert als onderscheidend is en daarmee normen en grenzen oplegt aan de andere."

Concurrentie en diversiteit ontstaan niet vanzelf, besluit hij. "Je moet ze afdwingen."