Nieuws 27 juni 2013

Onafhankelijkheid: NBA inventariseert mening van stakeholders

Accountants krijgen een nieuwe gedragscode: de VGBA. Bij die nieuwe gedragscode horen nieuwe regels voor de onafhankelijkheid van accountants. In aanloop naar de Verordening Onafhankelijkheid organiseerde de NBA drie rondetafelbijeenkomsten, met in totaal zo'n zestig deelnemers.

Doel was discussie over de uitgangspunten, zoals voorgesteld door het Adviescollege voor Beroepsreglementering. Toezichthouders (AFM, DNB), gebruikers (Eumedion, banken, een koepelorganisatie), opstellers (ondernemingen) en het accountantsberoep zaten aan tafel.

Vijf onderwerpen die in de discussies centraal stonden, plus de visie daarop van de deelnemers:

Regels, principes of een combinatie?

Welke vorm leent zich het beste voor onafhankelijkheidsvoorschriften: geboden en verboden (rule based), principes (principle based) of een combinatie van beide?

Alle deelnemers geven de voorkeur aan een principle based-benadering, die ruimte geeft voor specifieke omstandigheden. Toch kunnen specifieke verboden nodig zijn om, ook naar het maatschappelijk verkeer, duidelijk te maken  dat er sprake is van een harde norm waarvan niet kan worden afgeweken. Daar waar regels worden gebruikt geldt voorts: meer is niet automatisch beter.

Controle van oob's

Sinds 1 januari 2013 is de gewijzigde Wta van toepassing. Daarin staat dat de controle van de jaarrekening van een organisatie van openbaar belang (oob) niet in combinatie met niet-controlediensten mag worden uitgevoerd. Maar waar ligt de grens? Welke positie neemt een rapport van feitelijke bevindingen in bij deze indeling, die bedoeld is om de onafhankelijkheid te garanderen?

Mits wordt voldaan aan enkele criteria is het logisch om feitenonderzoek als toegestane dienst te beschouwen, vinden vrijwel alle deelnemers. Zo blijft inschakeling van de huisaccountant bij bijvoorbeeld rapportages aan DNB, de overheid of comfort letters mogelijk.

Helder moet zijn dat de opdracht ten behoeve van externe gebruikers of de raad van commissarissen wordt uitgevoerd, dat het gaat om toetsende werkzaamheden van informatie verstrekt door de organisatie en dat sprake is van een duidelijke norm. De regels moeten zo duidelijk zijn dat misbruik niet mogelijk is.

Accountant en het mkb

Zijn er verschillen in de onafhankelijkheid van accountants werkzaam voor grote of kleinere ondernemingen? Is er voldoende balans in de onafhankelijkheidsvoorschriften tussen het belang van de kleinere ondernemer en haar stakeholders en de belangen van het maatschappelijk verkeer?

Wat de deelnemers betreft is de opvoedkundige rol van de accountant in het mkb maatschappelijk heel relevant. We moeten ervoor waken dat zwaardere regels die rol onmogelijk maken, de checklistcultuur bevorderen of assurance te duur maken voor het mkb.

Tegelijk moeten stakeholders er altijd vanuit kunnen gaan dat het oordeel van de accountant onafhankelijk tot stand komt. Het beroep mag niet voorbij gaan aan de politieke en maatschappelijke roep tot herstel van vertrouwen.

Giften en sponsoring

Is het wenselijk dat accountants giften en andere uitingen van gastvrijheid ontvangen of weggeven? En mogen accountantskantoren optreden als sponsor bij hun controlecliënten?

Giften en uitingen van gastvrijheid kunnen een bedreiging van de onafhankelijkheid vormen. Maar of je die onafhankelijkheid het best waarborgt met een hard opgelegd maximumbedrag, daarover zijn de meningen verdeeld. Veel deelnemers voelen voor een op kantoorniveau geregeld maximum en daarboven een meldingsplicht. Anderen pleiten voor heldere normen om interpretatieverschillen uit te sluiten. Die zijn immers naar het maatschappelijk verkeer toe niet uit te leggen.

Sponsoring is een bedreiging voor de onafhankelijkheid, wat de deelnemers betreft. De onafhankelijke houding van de accountant kan via maatregelen worden gewaarborgd. Maar de perceptie van de maatschappij is niet te waarborgen. Accountants mogen dus wel sponsoren, maar zouden dat niet moeten doen bij de partij die men controleert.

Onafhankelijkheid bij niet-financiële historische informatie

Het maatschappelijk verkeer vraagt de accountant in toenemende mate om zekerheid te verschaffen bij niet-financiële informatie. Hoe wenselijk zijn in dit kader verschillende regimes voor onafhankelijkheid tussen diverse soorten opdrachten?

Gebruikers hechten steeds meer waarde aan zekerheid van de accountant bij niet-financiële historische informatie. Ze verwachten dat die op dezelfde onafhankelijke wijze tot stand komt als bijvoorbeeld de controle van de jaarrekening.

Als Nederlandse onafhankelijkheidsvoorschriften in dat opzicht internationaal voorop lopen kan dat leiden tot ongelijkheid ten opzichte van buitenlandse partijen. Aan de andere kant is een strenger kwaliteitsstelsel een goed selling point. Maar er was bij de aanwezigen een voorkeur om dit op internationaal niveau te regelen.

Hoe verder: consultatie in de zomer

De uitkomsten van de drie rondetafelbijeenkomsten zijn meegenomen in de vergaderingen van de Subcommissie Ethiek en het Adviescollege voor Beroepsreglementering. Ze zijn gebruikt bij het opstellen van de nieuwe verordening inzake onafhankelijkheid, die begin juli ter consultatie wordt voorgelegd.