Nieuws 27 september 2012

NBA-debat controleverklaring: terughoudendheid over continuïteit

Veel accountants zijn terughoudend over het doen van uitspraken over de continuïteit van een gecontroleerde onderneming. Dat blijkt uit een enquête waarvan de resultaten gisteren werden gepresenteerd tijdens een NBA-debat over de IAASB-voorstellen tot aanpassing van de controleverklaring.

De International Auditing and Assurance Standards Board publiceerde in juni 2012 een consultatiedocument voorstel voor een verbeterde versie van de controleverklaring, met daarbij een uitdrukkelijke invitation to comment. In dat kader organiseerde NBA op 26 september 2012 een publiek debat over de controleverklaring.

Na de opening door dagvoorzitter Peter Eimers, voorzitter van het Adviescollege Beroepsreglementering van de NBA, gaf IAASB-lid Marc Pickeur een resumé en toelichting op de conceptvoorstellen. Pickeur noemde verbetering van de accountantsrapportage "het belangrijkste project" van de IAASB op dit moment. "Het huidige controleverslag wordt te weinig informatief gevonden. Van allerlei kanten. Moet de controleverklaring alleen een opinie blijven over de getrouwheid van de jaarrekening of meer? De gebruiker verwacht meer. Dit gaat over de relevantie van de accountantsprofessie."

Drie onderwerpen staan in de IAASB-conceptvoorstellen centraal: Ten eerste mogelijk aanvullend commentaar en informatie van de accountant over bijvoorbeeld belangrijke beslissingen van het management, belangrijke of ongebruikelijke transacties en de auditaanpak. De IAASB denkt daarbij volgens Pickeur aan "twee tot maximaal tien onderwerpen". Ten tweede meer aandacht van de accountant voor (uitspraken over) de continuïteit van de onderneming (going concern). De accountant zou iets moeten zeggen over de uiting van het management hierover en zou materiële onzekerheden moeten toelichten, naast het geven van andere relevante informatie. En tot slot het geven van gestandaardiseerde informatie over audits. "zoals wat doet de auditor, wat doet het management, uitleg over risk based audit", aldus Pickeur.

Secretaris Jan Thijs Drupsteen van het Adviescollege Beroepsreglementering plaatste vervolgens enkele kanttekeningen bij de door de NBA in beginsel positief ontvangen IAASB-voorstellen. Een belangrijk element was daarbij de vraag welke informatie de accountant in de verklaring zelf zou moeten geven en welke in de toelichting. Sommige informatie zou volgens Drupsteen, die nadrukkelijk "geen definitief NBA-standpunt" vertolkte, wellicht zelfs op de website van het bedrijf kunnen worden ondergebracht.

Hoogleraar en ex-PwC-partner Hans Gortemaker hield daarop een vurig pleidooi om extra informatie zoals die over de continuïteit vooral in de controleverklaring zelf op te nemen: "De accountantsverklaring is het slechtst gelezen onderdeel van het jaarverslag, dat blijkt uit alle onderzoek. Juist die informatie over going concern en dergelijke zou de verklaring interessanter maken. Ik zou het echt een enorme verarming vinden als de NBA juist die informatie zou beperken of elders plaatsen."

In verband met de discussie over vernieuwing van de controleverklaring hield de NBA onlangs een enquête onder accountants, verstrekkers en gebruikers. Hoogleraar en KPMG-partner Philip Wallage (lid Adviescollege Beroepsreglementering) presenteerde na de pauze de resultaten. Met 235 respondenten - van wie 57 procent controlerend accountant en de overige verdeeld over verstrekkers, gebruikers en toezichthouders - is die enquête niet helemaal representatief, maar volgens Wallage wel richtinggevend. Opvallende kernbevinding is dat een grote meerderheid van de respondenten de huidige verklaring niet toereikend vindt.

Op de vraag of de accountant zelf in staat is te bepalen welke relevante onderwerpen hij moet toelichten in zijn verklaring, antwoordt 63 procent van de accountants positief. De gebruikers zijn met 43 procent wat minder positief. Liever laten ze het aan de aandeelhouders om de accountant te sturen op dat punt (71 procent gebruikers eens, tegen 53 procent van de accountants).

Driekwart van de respondenten vindt dat de accountant niet op de stoel van de bestuurder moet gaan zitten. Alleen toezichthouders/regelgevers waren daar minder van overtuigd (50 procent eens). Ronduit terughoudend zijn de respondenten over het doen van uitspraken over de continuïteit van de onderneming door de accountant. Slechts 31 procent was daar voorstander van, accountants waren met 21 procent nog minder positief.

In de aansluitende paneldiscussie onder leiding van Peter Eimers ging het vooral over de vraag waar de primaire verantwoordelijkheid ligt als het om informatieverstrekking gaat. Het bestuur en de RvC moeten het voortouw nemen, vonden zowel Eumedion-directeur Rients Abma als Martin Noordzij (VNO-NCW). Noordzij ziet liever extra aandacht voor de normen voor verslaggeving dan een discussie over de inhoud van de controleverklaring. Het management is verantwoordelijk, de accountant moet een simpel oordeel geven: goed of fout. Dus geen uitgebreide "boilerplate teksten, die leest niemand".

NIVRA-voorzitter Ruud Dekkers stelde dat het geen puur accountantsfeestje moet zijn en dat er zeker ook mag worden nagedacht over de huidige verslaggevingsregels zoals die nu in Titel 9 Boek 2 BW zijn vastgelegd. Die zijn al dertig jaar oud, voldoen ze nog wel? Hij wil de scope van de controle verbreden naar bijvoorbeeld het directieverslag, met een helder oordeel daarover van de accountant. Dat hoeft geen pagina's vol toelichtingen en disclaimers te kosten.

Ook Abma stelde dat de regels voor het jaarverslag zijn achtergebleven en kritisch moeten worden bezien. Vooral de risicoparagraaf en het bestuursverslag verdienen volgens hem aandacht.

Hilde Blomme (FEE) gaf aan dat Europa de accountant een grotere rol wil laten spelen in de communicatie met stakeholders en maatschappelijk verkeer dan bijvoorbeeld in de VS, waar men terughoudender is en vreest dat de accountant meer zal zeggen dan de onderneming zelf.

Dekkers oogstte applaus toen hij stelde dat het rapportagesysteem en de controle toe zijn aan herijking, om beter aan te sluiten bij de wensen van het maatschappelijk verkeer. Integrated reporting moet de ruimte krijgen. Hij wil graag af van het imago van 'IFRS-politie', dat nu te veel aan de accountant kleeft.

Ook Martijn Duffels (AFM) vond dat de accountant primair een rol heeft naar het maatschappelijk verkeer en zich niet moet verschuilen achter een ondernemingsleiding of de geheimhoudingsplicht. "Accountant, geef meer informatie!", hield hij de zaal voor.

Net als bij de respondenten in de enquête lag informatie over de continuïteit van een onderneming ook bij de panelleden gevoelig. Noordzij kon "niks met het tekstvoorstel", stelde hij. Hij verwees naar Lehmann Brothers als voorbeeld van een snelle onverwachte ontwikkeling.

IAASB-lid Marc Pickeur waarschuwde voor het risico van een self fulfilling prophecy, als accountants hun zorg gaan uitspreken over de continuïteit.

Dekkers vindt de continuïteitsvraag echter zeker relevant voor de maatschappij en passend in het tijdsbeeld. De gebruiker ervaart een en ander nu vaak als impliciet besloten in de controleverklaring, dus is het goed om die uitspraak over continuïteit juist expliciet te maken. Wel zette hij daarbij als kanttekening dat het commentaar van de accountant niet voor alle organisaties als verplichting hoeft te worden opgelegd.

IIA-bestuurslid Michel Kee zou echter liever een voorbehoud zien in de sfeer van "resultaten uit het verleden vormen geen garantie voor de toekomst". Een statement van de accountant over continuïteit verandert niks, vindt hij.

Naar het oordeel van AFM en Eumedion hoeft de uitbreiding van de controleverklaring niet beperkt te blijven tot het oob-segment. Ook in het mkb zou de accountant de vrijheid moeten hebben om uitgebreider te rapporteren over zijn bevindingen.

Noordzij is daar minder van overtuigd. De voorstellen van de IAASB richten zich niet voor niets op beursfondsen, meent hij.

Gespreksleider Peter Eimers constateerde afsluitend dat er in ieder geval beweging is. De accountant moet "meer lef tonen", dat leidt tot betere verslaggeving.