Nieuws 12 december 2012

AFM: Big four-accountants hebben verhoogde aandacht voor controle woningcorporaties

De grootste vier accountantsorganisaties hebben verhoogde aandacht voor de kwaliteit van de jaarrekeningcontrole bij woningcorporaties. Twee van de vier grootste kantoren hebben al bij hun controle over boekjaar 2010 - en dus eerder dan de maatschappelijke onrust over Vestia - maatregelen genomen om de kwaliteit van de controles te verbeteren en te bewaken.

Van de andere twee heeft er één extra maatregelen genomen, maar pas relatief laat, nadat er veel aandacht is ontstaan voor woningcorporaties. Bij één van de accountantsorganisaties zijn kwaliteitsmaatregelen ingezet, maar verricht de Autoriteit Financiële Markten (AFM) nog nader onderzoek naar de kwaliteit van de interne dossieronderzoeken. 

Dat zijn de belangrijkste conclusies uit het onderzoek van de AFM naar de controle van woningcorporaties door de vier grootste accountantsorganisaties. Deze vier controleren meer dan 90 procent van de corporaties, gemeten naar aantallen woningen die de corporaties verhuren. De AFM kondigde dit onderzoek begin 2012 aan na de maatschappelijke onrust die ontstond toen bekend werd dat Vestia kampte met een groot liquiditeitstekort door risicovolle transacties in derivaten. 

Onderzoek door accountants zelf en door de AFM

De AFM heeft de betrokken accountantsorganisaties in februari 2012 gevraagd intern onderzoek te doen naar de controles die zijn uitgevoerd op de jaarrekeningen van woningcorporaties over voorgaande jaren, voor zover een dergelijk intern onderzoek niet al door deze organisaties in gang was gezet. De toezichthouder heeft op basis van de intern uitgevoerde onderzoeken vervolgens zelf beoordeeld of er voldoende kwaliteitsmaatregelen zijn genomen om een goede controle te waarborgen. 

Accountantsorganisaties zijn verantwoordelijk voor de maatregelen die individuele accountants moeten ondersteunen in het uitvoeren van kwalitatief hoogwaardige controles op basis van een professioneel-kritische houding en bij het opstellen van de bevindingen, het trekken van conclusies en de transparantie die daarover wordt afgelegd aan het maatschappelijk verkeer. 

Extra maatregelen

De controle van de jaarrekening van woningcorporaties heeft sinds boekjaar 2009 de status van 'wettelijke controle', waarmee de accountantscontrole ook onder toezicht van de AFM is komen te vallen. Uit het onderzoek van de AFM blijkt dat alle betrokken accountantsorganisaties in meer of mindere mate extra maatregelen hebben genomen. Het gaat dan onder meer om een juiste inschatting van de risico's, de mate van specialisatie bij de betrokken accountants, de middelen waarmee de controle wordt uitgevoerd en de eigen onderzoeken van een accountantsorganisatie op de manier waarop is gecontroleerd. 

De kwaliteitsmaatregelen die de big four-accountantsorganisaties hebben ingezet verschillen voor wat betreft de aard, de intensiteit en het moment waarop de maatregelen zijn ingezet. De maatregelen kunnen per organisatie afwijken, omdat de normen voor kwaliteitsbeheersing en -bewaking relatief open zijn en de manier waarop hieraan concreet invulling wordt gegeven niet in detail is voorgeschreven. De inzet van kwaliteitsmaatregelen is maatwerk en hangt af van de kwaliteit van de externe accountants en de mate waarin de organisatiecultuur kwaliteit bevordert. 

De AFM spreekt de verwachting uit dat de accountantsorganisaties de ingezette kwaliteitsmaatregelen ook toepassen bij andere wettelijke controles in zowel de private als publieke sector. Daarnaast vraagt de AFM aandacht voor toepassing hiervan bij controles binnen andere publieke en semi-publieke sectoren, zoals bij de controles van onderwijs- en zorginstellingen. 

Meerdere grote accountantsorganisaties hebben in hun controledossiers tekortkomingen aangetroffen met betrekking tot de controle van derivatenposities, in een enkel geval mede ingegeven doordat de derivaten op de balans geen waarde hebben en als zodanig als niet materieel zijn beschouwd door de accountant. De AFM vraagt aandacht voor het feit dat het gebruik van kostprijshedge-accounting weinig transparant is voor de gebruiker van de jaarrekening, waardoor risico's ten onrechte verborgen blijven. 

Geen oordeel over juistheid goedkeuring

De AFM doet op basis van haar bevindingen in het kader van dit onderzoek geen algemeen geldende uitspraken over de juistheid van de controleverklaringen afgegeven door de betrokken accountants. Het is aan de accountantsorganisatie zelf om bij twijfel over de kwaliteit van de controles aanvullende werkzaamheden te doen op onderdelen en daar conclusies voor de controleverklaring aan te verbinden. Woningcorporaties vallen ook niet onder het toezicht van de AFM in het kader van het toezicht op financiële verslaggeving. Dat onderdeel van het AFM-toezicht beperkt zich tot beursgenoteerde ondernemingen en financiële instellingen. 

De AFM concludeert dat het instellen van het onderzoek een positief effect heeft gehad gezien de verdere veranderingen die accountantsorganisaties hebben doorgevoerd bij de controle van woningcorporaties. Er is op dit moment geen aanleiding om sancties op te leggen aan de betrokken accountantsorganisaties op basis van dit onderzoek. 

Overige AFM-onderzoeken accountants

Naar aanleiding van de berichtgeving rond Vestia is de AFM begin februari 2012 direct gestart met een specifiek incidentenonderzoek naar zowel de jaarrekeningcontrole 2010 als de jaarrekeningcontrole 2009 van Vestia. Bij een incidentenonderzoek doet de AFM zelf gedetailleerd onderzoek naar de uitvoering van een specifieke wettelijke controle. De focus van de incidentenonderzoeken naar de controles van Vestia ligt op de controle van de derivaten. 

De AFM heeft in oktober 2012 een tuchtrechtklacht bij de Accountantskamer ingediend tegen de accountant die de jaarrekeningcontrole 2010 van Vestia heeft verricht. Het incidentenonderzoek in het kader van de jaarrekeningcontrole 2009 is nog niet afgerond. 

• Rapport naar aanleiding van AFM-onderzoek naar wettelijke controles bij woningcorporaties