Nieuws 31 januari 2012

AFM 'grotendeels positief' over plannen Barnier

De Autoriteit Financiële Markten (AFM) beoordeelt de wetgevingsvoorstellen van de Europese Commissie voor hervorming van de auditmarkt per saldo positief. Maar wat betreft de toezichthouder "is verplichte opsplitsing van grote accountantsorganisaties en verplichte deelname van 'kleine' accountantsorganisaties aan de controle niet aan de orde".

Dit schrijft de AFM in haar analyse van de wetgevingsvoorstellen van de Europese Commissie die de toezichthouder heeft aangeboden aan de minister van Financiën.

De AFM verwacht dat de voorstellen zullen bijdragen aan een verbetering van de kwaliteit van wettelijke controles, herstel van vertrouwen in accountants en een versterking van de financiële markten. "Vanzelfsprekend kunnen enkele kanttekeningen worden geplaatst bij de voorstellen, die de komende tijd onderwerp van onderhandeling zijn in de Raad van Ministers en het Europees Parlement. Wat de AFM betreft is verplichte opsplitsing van grote accountantsorganisaties en verplichte deelname van 'kleine' accountantsorganisaties aan de controle niet aan de orde."

AFM-directeur Gerben Everts, verantwoordelijk voor toezicht op accountantsorganisaties in Nederland: "Accountants hebben nog een weg te gaan om de vertrouwensbreuk na de financiële crisis te herstellen. Wettelijke waarborgen moeten worden afgestoft. Oneigenlijke commerciële prikkels ingedamd. Een mentaliteitsverandering bevorderd. Als toezichthouder trekken we hierbij graag zoveel mogelijk samen op met de accountantsorganisaties."

"De plannen vanuit Brussel die de kwaliteit, onafhankelijkheid en transparantie in het werk van accountants bevorderen en het interne en externe toezicht versterken, juichen we als AFM van harte toe. Druk is nodig om de ooit bedoelde rol voor accountants als vertrouwensman van het maatschappelijk verkeer weer te hervinden. Voor accountants is dat wat ons betreft dé opdracht. Daar zullen wij als AFM constructief, onafhankelijk en kritisch op toezien."

De AFM heeft de wetgevingsvoorstellen van de Europese Commissie bestudeerd en per onderwerp beoordeeld wat de wijzigingen zijn ten opzichte van de huidige Nederlandse situatie. De conclusies in de analyse zijn gebaseerd op een beleidsmatige analyse, maar ook nadrukkelijk op de ervaringen van de AFM als toezichthouder op accountantsorganisaties.

De AFM vraagt in het bijzonder aandacht voor de volgende hoofdpunten:

Onafhankelijkheid

De Europese Commissie heeft met betrekking tot de onafhankelijkheid van accountants en accountantsorganisaties als belangrijkste probleem onderkend dat deze onafhankelijkheid niet zeker of aantoonbaar is. De wettelijke controle is immers één activiteit in een scala van (commerciële) diensten. Een gebrek aan onafhankelijkheid leidt tot een onvoldoende professioneel-kritische houding van de accountant. De AFM plaatst enkele kanttekeningen bij de volgende onderwerpen.

Beperking van de omzet uit controlegerelateerde diensten en overige diensten De AFM beveelt aan de diensten die accountantsorganisaties verlenen te onderscheiden naar twee hoofdcategorieën:

1. diensten gericht op het verstrekken van zekerheid over de door de controlecliënt verstrekte informatie ten behoeve van externe gebruikers van deze informatie; en
2. diensten ten behoeve van de controlecliënt zelf.

Diensten uit de eerste hoofdcategorie, die gelijktijdig met de wettelijke controle worden verricht, zijn doorgaans gerelateerd aan die controle en vormen zelden een bedreiging voor de onafhankelijkheid. De AFM ziet dan ook geen noodzaak voor de maatregel die Europese Commissie voorstelt, namelijk een beperking van de omzet uit deze controlegerelateerde diensten tot maximaal tien procent van de totale omzet uit de wettelijke controle.

Diensten uit de tweede hoofdcategorie vormen in veel gevallen wel een bedreiging voor de onafhankelijkheid. Deze diensten vergroten het risico op zelftoetsing, eigenbelang, belangenverstrengeling, vertrouwdheid en/of intimidatie. De AFM acht het dan ook gepast dat de Europese Commissie voorstelt deze diensten naast het verrichten van de wettelijke controle in beginsel geheel te verbieden. Dit laat onverlet dat de diensten uit de tweede hoofdcategorie wel aan andere partijen dan de controlecliënt zouden kunnen worden aangeboden.

Verplichte aanbesteding en kantoorroulatie De AFM is voorstander van een periodieke, transparante en reële aanbestedingsprocedure voor wettelijke controles bij OOB's.  De keuze en aanstelling van de accountantsorganisatie is daarbij een verantwoordelijkheid van de auditcommissie van desbetreffende OOB. Een dergelijke aanbestedingsprocedure creëert een natuurlijk moment van reflectie op de passendheid en kwaliteit van de accountant, alsmede de reikwijdte en inrichting van de accountantscontrole. Van een periodieke evaluatie van de kwaliteit van de accountantscontrole en het in alle redelijkheid kunnen overwegen van mogelijke alternatieven, kan een belangrijke kwaliteitsprikkel uitgaan. Van de noodzaak om de accountantsorganisatie te allen tijde na zes jaar te laten rouleren, is de AFM vooralsnog niet overtuigd. Deze keuze moet aan de aandeelhoudersvergadering worden overgelaten.

Joint audits De AFM is geen voorstander van (verplichte) joint audits. De AFM voorziet kwaliteitsrisico's als geen van de aangestelde accountantsorganisaties het volledige overzicht heeft over de wettelijke controle en de volledige verantwoordelijkheid niet eenduidig kan worden toegewezen aan een externe accountant.

Informatievoorziening

De Europese Commissie doet voorstellen die de transparantie vergroten door en over (de kwaliteit van) accountantsorganisaties en de wettelijke controles die zij verrichten en over het toezicht dat daarop wordt uitgevoerd. De AFM verwacht dat deze maatregelen kunnen bijdragen aan het dichten van de bestaande informatiekloof.

Europese harmonisatie en toezicht

De AFM onderschrijft de harmonisatie die de voorstellen van de Europese Commissie beogen, door het vereenvoudigen van grensoverschrijdende activiteiten van accountant, het verplichten van de toepassing van de International Standards on Auditing (ISA's) en de versterking van het toezicht. De AFM is ook voorstander van verdergaande samenwerking tussen Europese toezichthouders waar dat nodig en effectief is.

De maatregelen die de Europese Commissie voorstelt voor het beperken van het marktaandeel van de grootste vier accountantsorganisaties (o.a. verplichte opsplitsing van grote accountantsorganisaties, joint audits, verplichte deelname van 'kleine' accountantsorganisaties aan de aanbestedingsprocedure), zijn naar het oordeel van de AFM te vergaand en arbitrair.