Nieuws 04 april 2011

'Boekhoudschandalen niet te voorkomen met meer regels'

Voor het voorkomen van creatief boekhouden en jaarverslaggevingsfraude maakt het weinig uit of er gebruik wordt gemaakt van een rules-based of een principles-based verslaggevingssysteem. Dat constateert promovendus Ferdy van Beest.

Op 6 april promoveert van Beest aan de Radboud Universiteit Nijmegen. 

Van Beest onderzocht wat de invloed van de twee modellen is op resultaatsturing. "Resultaatsturing is op zich niet frauduleus. Het heeft een negatieve connotatie, maar het is niet fout om, binnen de wet, te doen wat je kunt om onder de streep bewust een hogere of lagere winst over te houden. Probleem is alleen dat je al gauw in een grijs gebied terechtkomt." 

Zijn conclusie is dat het weinig uitmaakt of er met een principles-based of een rules-based systeem wordt gewerkt. In beide gevallen zijn er mogelijkheden om creatief tot zeer creatief te boekhouden. 

"Principles-based werken houdt een grotere onzekerheid in. De jaarrekening is gebaseerd op de fundamenten van de financiële verslaggeving, zonder al te veel toelichting. Dat kan tot gevolg hebben dat de controlerende accountant vragen heeft aan de financieel manager, die daar dan wel of geen goed antwoord op heeft. Werkt een organisatie rules based, dan lijkt de verslaglegging waterdicht, maar de praktijk laat zien dat ook dan de werkelijkheid kan worden aangepast aan de regels, zodat iets net wel of net niet van toepassing is." 

Volgens Van Beest is er wel een verschil in wáár de 'ritselruimte' zit. Principles-based accounting heeft meer ruimte in de financiële verslaggeving; bij rules-based accounting zit die ruimte in het operationele proces, in bepaalde transactiebeslissingen. "Denk aan het zo opstellen van contracten dat regel X niet geldt, aan constructies waarbij je gebouwen verkoopt en terughuurt, dat soort dingen." 

Als onderdeel van zijn onderzoek interviewde Van Beest zes Nederlandse cfo's van grote, internationaal opererende bedrijven. Ook zij waren van mening dat rules-based verslaglegging, waar de internationale verslaggevingsregels IFRS meer en meer naar toe sturen, boekhoudfraude niet kan voorkomen. 

Van Beest concludeert dan ook dat naast accountingstandaarden ook de integriteit van de financieel manager van belang is als het gaat om resultaatsturing. En al lijkt aan integriteit niet veel te doen, toch heeft hij in dat kader wel een aanbeveling: "Bedrijven moeten oppassen met prestatiebeloningen op de korte termijn. Als je bonussen of winstuitkering afhankelijk maakt van het resultaat over een jaar, is de verleiding tot resultaatsturing groter dan wanneer je de prikkel laat afhangen van het resultaat over bijvoorbeeld vijf jaar." 

Een andere aanbeveling is om de Autoriteit Financiële Markten (AFM) een belangrijker rol te geven in de controle op jaarrekeningen.