'Staatsobligaties belangrijk discussiepunt in jaarverslagen banken'
Banken kochten de afgelopen jaren volop staatsobligaties van zwakke eurolanden. Verlies nemen is onvermijdelijk, maar wanneer? En hoe? Verslaggevingsregels geven veel ruimte. "We moeten gewoon een paar humeurige accountants sturen."
Europese banken kochten de afgelopen jaren volop Griekse, Portugese, Italiaanse, Spaanse en Ierse staatsobligaties. Al deze landen kampen nu in meer of mindere mate met betalingsproblemen.
De eurocrisis kan makkelijk worden opgelost, mits de banken eerst worden 'schoongeveegd', stelt economiehoogleraar Sweder van Wijnbergen in Elsevier van 19 februari. "We moeten gewoon een paar humeurige accountants naar de banken sturen." Zo niet, dan krijgen we volgens de hoogleraar hetzelfde probleem als Japan in de jaren negentig. Een aantal 'zombiebanken' met slechte leningen op de balans verlamde toen de hele Japanse economie, omdat bedrijven en consumenten nauwelijks kredieten konden krijgen.
Begin 2010 stonden de staatsobligaties van de zwakke eurolanden voor 18,1 miljard euro in de boeken van de Nederlandse banken, becijfert Elsevier op basis van cijfers van de Organisatie voor Ontwikkeling en Samenwerking (OESO). De huidige marktwaarde van die portefeuille bij Nederlandse banken is naar schatting enkele miljarden euro's lager. Maar ‘banken doen net alsof er niets aan de hand is'. Internationaal zijn de dreigende verliezen bij banken nog veel groter.
Hoe 'humeurig' zijn de controlerend accountants van banken eigenlijk, vraagt Elsevier zich af. Het blad benaderde er een paar.
Partner Dick Korf van KPMG, controleur van ABN AMRO, heeft 'geen behoefte' om daar op in te gaan, evenals zijn collega's Georges de Méris en Coen Boogaart van Ernst & Young.
Partner Michiel van der Lof van Ernst & Young, zelf geen controleur van jaarrekeningen van banken maar wel expert in IFRS, wil wel praten. "Staatsobligaties van eurolanden worden een belangrijk discussiepunt" bij de controle van de jaarverslagen, zegt hij. Die discussie gaat volgens hem niet zozeer over waardering tegen 'aankoopwaarde of (veel) lagere marktwaarde' maar over de verwerking van dreigende verliezen.
Banken hebben diverse mogelijkheden om koersverliezen op de staatsobligaties buiten de winstcijfers te houden. Bij de aankoop kunnen ze kiezen in welk deel van de boekhouding de obligaties terechtkomen. Van der Lof: "Als banken beloven dat ze de obligaties aanhouden tot aan de aflossingsdatum, hoeven ze tussentijdse waardedalingen niet ten laste van de winst te brengen. Verlies nemen moeten ze pas als vaststaat dat het geld niet volledig terugkomt."
Daarnaast is er nog de mogelijkheid om staatsobligaties onder te brengen als 'beschikbaar voor verkoop'. Ook in dat deel van de boekhouding kunnen banken eventuele koersverliezen buiten de winst- en verliesrekening houden.
Van der Lof erkent dat er 'veel subjectieve schattingen' in de cijfers van banken zitten. De winstcijfers zijn daardoor moeilijk te vergelijken zonder in de toelichting op de cijfers na te gaan welke keuzes de bankiers hebben gemaakt. Sommige banken tonen hun verliezen, andere stellen het nemen van verlies zo lang mogelijk uit.