Off balance-constructies splijtzwam in accountancy
Standaardisering voor off balance-constructies verdeelt de accountancy wereldwijd. Niet alleen grote accountantskantoren verschillen erover van mening, maar ook regelgevers zijn het oneens. De voorgenomen harmonisatie van verslaggevingsstandaarden dreigt er zelfs door in gevaar te komen.
Dat blijkt uit een analyse van het Britse vakblad Accountancy Age. Twee verschillende varianten in internationale standaarden staan centraal in de vakdiscussie over de manier waarop bezit buiten de balans gehouden mag worden, de zogenaamde derecognition.
De bestaande regelgeving van standardsetter IASB is gebaseerd op het model van 'risks and rewards'. Kort gezegd komt het erop neer dat bezit van de balans gehaald mag worden, als de onderneming ook de risico's ervan niet meer loopt.
Voorstanders vinden dat dit criterium een goed antwoord heeft op de zogenaamde repo-constructies waarmee bedrijven op legale wijze hun bezittingen maskeren. Het nadeel van dit criterium is dat ondernemingen zelf moeten beoordelen in hoeverre aan deze voorwaarde is voldaan. Het kan leiden tot willekeur. Bovendien kan hetzelfde bezit op de balansen van verscheidene bedrijven verschijnen.
In de VS daarentegen is gekozen voor het ‘control'-criterium voor het van de balans halen van bezit. Het bezit mag van de balans als de onderneming in kwestie niet meer zelf de zeggenschap erover heeft. Voorstanders van dit criterium stellen dat dit consistent is met de fundamenten van de accountancy. Van deze regel wordt echter ook gezegd dat het misbruik in de hand kan werken en dat het restrictief is.
De discussie over regelgeving over off balance-constructies is actueel geworden na de ondergang van de Amerikaanse energiereus Enron acht jaar geleden. Sinds eerder dit jaar bekend werd dat Lehman Brothers vlak voor haar faillissement de werkelijke financiële situatie maskeerde, is de discussie weer opgelaaid.
In Europa heeft de IASB dit voorjaar voorstellen gedaan om over te stappen van risk and rewards op control als criterium voor off balance-constructies. In de VS maakt trendsetter FASB juist de omgekeerde beweging. Sindsdien breidt de onrust over de standaardisering van off balance-constructies zich uit.
Het CFA Institute, een wereldwijde organisatie van beleggers die veel invloed heeft op de Amerikaanse regelgever FASB, heeft onomwonden gepleit voor het risk and reward-criterium.
In Europa dringt de Britse standardsetter Accounting Standards Board (ASB) aan op het behoud van risk and reward. De ASB heeft al twee brieven verstuurd naar de IASB. De ASB is van mening dat het control-criterium "would increase the scope for Financial engineering". De IASB stelt dat er nog geen knopen zijn doorgehakt over de nieuwe regelgeving.
Ook binnen de IASB is er weerstand tegen de nieuwe standaard die het control-criterium als uitgangspunt neemt voor off balance accounting. Twee bestuursleden dreigen te gaan dwarsliggen.
De polemiek werkt ook door in de grote accountantskantoren. KPMG is voorstander van het riks and rewards-criterium, terwijl PwC zich achter het control-criterium schaart. Beide hebben hierover hun commentaren aan de IASB gegeven.
PwC erkent overigens dat beide criteria hun voor- en nadelen hebben. "There is a strong case for saying that the control model is preferable because this is consistent with the fundamental principles of accounting", aldus Pauline Wallace, hoofd public policy and regulatory affairs van PwC UK. "On the other hand, the risks and rewards model is more intuitive and gives a better answer for repurchase transactions."
- Zie ook de opiniebijdrage van Martin Hoogendoorn: Off balance constructies verhullen getrouwe beeld: zet alles op de balans.