Nieuws 10 mei 2010

Commissie De Wit: 'Accountant heeft maatschappelijke taak niet kunnen waarmaken'

De Tijdelijke commissie onderzoek financieel stelsel - de commissie De Wit - heeft haar rapport 'Verloren krediet' gepubliceerd. Over de accountant zegt de commissie dat deze niet zijn maatschappelijke taak heeft kunnen waarmaken "om zorg te dragen voor een begrijpelijke en toereikende toelichting op de jaarrekening van financiële instellingen".

Het rapport gaat in op de vraag hoe de huidige crisis in de financiële sector is ontstaan, welke oorzaken hieraan ten grondslag liggen, of er schuldigen zijn en wat er dient er te gebeuren om een herhaling te voorkomen?

Het onderzoek richt zich vooral op wat er in de periode tot eind september 2008 is voorgevallen. In het nog te volgen tweede deel van het onderzoek zullen effectiviteit, rechtmatigheid en doelmatigheid van de maatregelen worden onderzocht, die de regering heeft getroffen in de periode na september 2008.

De commissie zegt in haar voorwoord bij de 'schuldvraag' verder te hebben gekeken dan alleen de banken. De belangrijkste actoren in de financiële sector zijn onder de loep genomen, naast de banken: verzekeraars, pensioenfondsen, hedgefondsen, private equity, credit rating agencies, accountants, aandeelhouders, consumenten en de toezichthouders de Nederlandsche Bank en de Autoriteit Financiële Markten.

"Wat we hebben moeten constateren is dat de financiële crisis over de hele linie ernstige tekortkomingen heeft blootgelegd", aldus commissievoorzitter Jan de Wit in zijn speech bij de overhandiging. "Van banken tot toezichthouders. Van bestuurders tot accountants. Van commissarissen tot politici. Nationaal zowel als internationaal."

Over de accountant zegt De Wit het volgende: "De accountant, als externe toezichthouder, heeft niet zijn maatschappelijke taak kunnen waarmaken om zorg te dragen voor een begrijpelijke en toereikende toelichting op de jaarrekening van financiële instellingen. De beroepsgroep dient samen met de AFM nadere kwaliteitseisen op te stellen waaraan een jaarrekening moet voldoen."

Het is de commissie opgevallen, zo schrijft zij in haar rapport, dat "een aanzienlijk deel van degenen die verantwoordelijkheid droegen binnen het financiële stelsel in de aanloop naar de crisis, in geringe mate blijk geven van een kritische kijk op hun eigen rol in het ontstaan van de problemen en op hun falen in het voorkomen ervan".

Dat gebrek aan zelfreflectie "verontrust" de commissie en het voedt de vrees dat "de actoren weer zullen overgaan tot business as usual".

Ook het macrotoezicht schoot volgend de commissie tekort. "Ook in Nederland is sprake geweest van een tekortschietend systeemtoezicht van De Nederlandsche Bank", aldus De Wit in zijn speech. "Er zijn regelmatig risico's gesignaleerd, maar waarschuwingen werden als regel niet gevolgd door acties."

De crisis heeft volgens de commissie een aantal zwakke plekken blootgelegd in de wetgeving en regels voor het financiële stelsel. De commissie beveelt daarom in het bijzonder het volgende aan:

• Nutsbankactiviteiten en zakenbankactiviteiten binnen een bank moeten van elkaar gescheiden worden.
• De minimum kapitaaleisen van banken moeten aanzienlijk worden verhoogd.
• Daarbij moet er bij banken een stroppenpot komen, waarop in slechte tijden wordt ingeteerd.
• Het depositogarantiestelsel moet omgezet worden naar een systeem waarbij banken een risicogerelateerde premie, ex-ante in een fonds storten. In gewoon Nederlands: banken betalen vooraf en ze betalen meer naarmate ze meer risico nemen. Idealiter in Europees verband, maar indien dat niet op korte termijn kan, moet dit daarop vooruitlopend in Nederland plaatsvinden.
• De toezichthouders dienen méér vroegtijdige correctiemogelijkheden bij banken te krijgen, oplopend in zwaarte en culminerend in direct ingrijpen in de instelling bij acuut gevaar.