'Bezuinigingen dwingen tot verdere transparantie overheidsbeleid'
Het is noodzakelijk dat de transparantie en afrekenbaarheid van overheidsbeleid toenemen. Zonder adequaat inzicht in financiën, instrumenten en beleid is het effect van zware bezuinigingen onduidelijk. Op accountants zal een groot beroep worden gedaan.
Dat stelt Jan Droogsma, manager van het Center for Public Auditing & Accounting van Nyenrode Business Universiteit. "Zonder een goede en inzichtelijke bedrijfsvoering is het risico groot dat er te eenzijdig wordt bezuinigd: via de kaasschaaf in plaats van een goede discussie over de wenselijkheid van taken. Ook een overheid die bezuinigt moet ervoor zorgen dat het beleid wel kan worden uitgevoerd."
In Engeland speelt een soortgelijke discussie naar aanleiding van de in het oktober uitgebrachte rapport van het ministerie van Financiën (Spending Review 2010) over het oplossen van de overheidsschulden die zijn aangegaan om de financiële crisis op te lossen. Op een congres van de Britse accountantsorganisatie ACCA op 17 december benadrukten sprekers de rol van professionals als accountants om de overheidsfinanciën inzichtelijk te maken.
Droogsma denkt dat ook de Nederlandse overheid een groot beroep zal doen op zowel controllers als accountants om overheidsbeleid transparant te maken. "Inzicht in beleidsinformatie moet essentieel zijn voor de Tweede Kamer, maar ook voor gemeenteraden. Het zou heel jammer zijn als hier onvoldoende middelen voor worden ingezet. Dat is net als het inhuren van een schilder die de opdracht krijgt om de rekening laag te houden. Je moet je afvragen wat dan de kwaliteit van het schilderwerk zal worden."
Nieuw is het vraagstuk van transparantie en afrekenbaarheid van overheidsbeleid niet, zegt Droogsma. "Dit speelt al sinds 2000, toen VBTB (Van Beleidsbegroting Tot Beleidsverantwoording) en de productbegroting werden ingevoerd. Op dat moment was bij de rijksoverheid het inzicht in financiën op orde en was de tijd rijp voor meer aandacht voor de transparantie van het beleid.
"Sinds 2004 is gewerkt aan de bedrijfsvoeringsparagraaf in de begrotingen en verantwoordingen. Dit completeerde in opzet de transparantie van de drieslag geld, beleid en bedrijfsvoering en de koppeling ertussen. Tot op de dag van vandaag wordt eraan gewerkt om dit in de praktijk goed gestalte te geven."
Droogsma waarschuwt er wel voor dat transparantie van de bedrijfsvoering niet mag doorslaan in bureaucratie. "De kracht zit niet in de details, maar in het overzicht. We moeten er voor waken dat het streven naar transparantie uitmondt in pakken papier, zoals is gebeurd bij bedrijven bij de invoering van IFRS. Voor de gemiddelde toezichthouder is dat niet meer te volgen."
Niet iedereen is er van overtuigd dat de overheid zal kiezen voor meer transparantie over de resultaten en de bedrijfsvoering. "De publieke sector bestaat uit veel subsectoren die ieder hun eigen rapportages hebben", zegt Koos Vos, coördinator Publieke sector van de NBA."De slag die plaatsvindt is om over de horizon van deze subsectoren heen te kijken en op basis van vergelijkbaarheid en de eigenheid qua verslaggeving te kijken naar de samenhang en vooral ook het belang van niet-financiële informatie."
"Accountants kunnen voordeel hebben van deze trend, maar ik zie ook tekenen waaruit je kunt opmaken dat de politiek terughoudend staat tegenover transparantie. Zie bijvoorbeeld de discussie over de rapportage van de commissie-Stuiveling over de provinciale financiën. Maar ook bij de stemming in de Tweede Kamer over het Regeerakkoord op 18 november 2010 zijn er moties van Pechthold en Halsema verworpen waarin werd aangedrongen op resultaatgerichtheid en transparantie."